Ισλανδία - Islandia

 Νησιωτικό κράτος της βόρειας Ευρώπης, στον Ατλαντικό ωκεανό.

Έκταση: 102.819 τ. χλμ.

Πληθυσμός: 284.000 κάτ.

Πρωτεύουσα: Ρέικιαβικ (175.000 κάτ.) .   .   . 

Πολίτευμα: Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

Γλώσσα: Ισλανδική

Θρησκεία: Χριστιανισμός (προτεστάντες

Νόμισμα: Κορόνα Ισλανδίας

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

α) Θέση – Σύνορα :  Η Ισλανδία βρέχεται από το Βόρειο Ατλαντικό ωκεανό και βρίσκεται ανατολικά της Γροιλανδίας, βορειοδυτικά της Σκοτίας και δυτικά της Νορβηγίας. Το βόρειο άκρο της χώρας αγγίζει το βόρειο πολικό κύκλο. Περιλαμβάνει, εκτός από ομώνυμο νησί, και τα γειτονικά του μικρότερα νησιά.

β) Μορφολογία :   Ολόκληρο το νησί είναι ηφαιστειογενές και αποτελείται από ένα οροπέδιο με ελάχιστες παράκτιες περιοχές. Αυτές καταλαμβάνουν ένα πολύ μικρό τμήμα της συνολικής επιφάνειας του νησιού και αποτελούν τα καλλιεργήσιμα εδάφη της χώρας. Μεγαλύτερα ηφαίστεια είναι το Έκλα (ύψ. 1.447 μ.), το Κάτλα (ύψ. 1.412 μ.), το Άσκγια (ύψ. 1.666 μ.), το Εγιάφ Γιαλαγέκουλ (ύψ. 1.705 μ.) και το Οραϊβαγέκουλ (ύψ. 2.119 μ.).

Οι γεωλόγοι υποστηρίζουν πως η Ισλανδία αποτελεί μεμονωμένο λείψανο προϊστορικής περιοχής, που απλωνόταν μεταξύ των βόρειων περιοχών της Ευρώπης και της Αμερικής και καταποντίστηκε, εξαιτίας γεωλογικής καταστροφής. Στην Ισλανδία υπάρχουν πολλοί γκέιζερ (θερμοπίδακες), δηλαδή πηγές που εκτινάσσουν ζεστό νερό με μορφή πίδακα. Πρόκειται, ουσιαστικά, για φαινόμενα ηφαιστειακών εκδηλώσεων. Ο πιο γνωστός είναι ο Μεγάλος Γκέιζερ, κοντά στην πρωτεύουσα Ρέικιαβικ, στον οποίο οφείλουν και την ονομασία τους οι θερμοπίδακες (βλ. λ. γκέιζερ).

Άλλα τέτοια φαινόμενα που εμφανίζονται στην Ισλανδία είναι οι ιαματικές πηγές, οι εκρήξεις λάσπης κ.ά. Επίσης, εκτός από τα ηφαίστεια, στην Ισλανδία κυριαρχούν οι παγετώνες. Άλλωστε, Ισλανδία σημαίνει «χώρα των πάγων». Πράγματι, το 1/10 των εδαφών της καλύπτεται από πάγους και χιόνια.

Ο πιο μεγάλος παγετώνας της χώρας, αλλά και της Ευρώπης, είναι ο Βατνάγεκουλ (8.500 τ. χλμ.), στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας. Τέλος, οι ακτές της Ισλανδίας είναι απόκρημνες και σχηματίζουν κόλπους όμοιους με τα νορβηγικά φιόρδ.

Εξαίρεση αποτελούν οι νότιες ακτές, που είναι χαμηλές και καλύπτονται από άμμο.

γ) Ποτάμια – Λίμνες :   Πολλοί ποταμοί διαρρέουν το έδαφος της Ισλανδίας, με κυριότερο τον Θγιόρσα (μήκους περίπου 210 χλμ.). Άλλοι ποταμοί της χώρας είναι ο Σκόγκαφος και ο Xβίτα. Χαρακτηριστικοί είναι οι καταρράκτες που διακόπτουν τους ποταμούς της χώρας. Οι πιο εντυπωσιακοί είναι ο Γκούλφος στον ποταμό Χβίτα και ο Xάιφος στον ποταμό Θγιόρσα.

Από τις πολυάριθμες λίμνες της χώρας, οι πιο σημαντικές είναι η Θίγκβαλα, στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας, η Θόρις, δυτικά του Bατνάγεκουλ, η Mίβατν, βορειοανατολικά του νησιού και η Έσκιουβατν, με μεγάλο βάθος (350 μ.), που σχηματίστηκε στον κρατήρα του Άσκγια.

δ) Κλίμα :  Το κλίμα, μολονότι η χώρα βρίσκεται στο βόρειο πολικό κύκλο, δεν είναι ιδιαίτερα ψυχρό, αλλά ωκεάνιο εύκρατου τύπου, με σχετικά σύντομα, δροσερά υγρά καλοκαίρια και ήπιους αλλά και θυελλώδεις χειμώνες. Ωστόσο, στις βόρειες ακτές που βρέχονται από το πολικό ρεύμα συσσωρεύονται παγόβουνα και δεν υφίσταται εποχή καλοκαιριού. Αντίθετα, στη δυτική και τη νότια ακτή, όπου φτάνει το Ρεύμα του Κόλπου και επιδρούν ατλαντικοί άνεμοι, το κλίμα είναι σχετικά ήπιο και οι βροχοπτώσεις συχνές.

ε) Βλάστηση – Ζώα :  Η βλάστηση είναι φτωχή και τα δάση εξαιρετικά περιορισμένα, ιδιαίτερα στις βόρειες περιοχές, όπου το κλίμα και το έδαφος, που καλύπτεται από λάβα και πάγους, δεν είναι ευνοϊκά. Στις παράκτιες περιοχές υπάρχουν λίγες σημύδες και ιτιές και στους πρόποδες των βουνών θάμνοι, βρύα και λειχήνες.

Η πανίδα της χώρας περιλαμβάνει πρόβατα, τάρανδους, περίπου 100 είδη πτηνών, καθώς υπάρχουν πολλοί κύκνοι και πολλά είδη πάπιας, φώκιες και φάλαινες στα πελάγη, αλλά και πολλά είδη ψαριών τόσο θαλάσσιων όσο και ποταμίσιων και λιμνίσιων (βακαλάοι, ρέγκες, σολομοί, πέστροφες κ.ά.).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ.

Η γεωργία της Ισλανδίας είναι σχετικά περιορισμένη, λόγω των άγονων εδαφών της. Ωστόσο, στα δυτικά και νότια παράλια, καθώς και σε ορισμένες κοιλάδες της ενδοχώρας που προστατεύονται από τους ανέμους καλλιεργούνται πατάτες, τεύτλα και λαχανοκηπευτικά (ντομάτες, σταφύλια κ.ά.) στους κήπους των θερμοπιδάκων. Στα αγροκτήματα, που ονομάζονται τουν, είναι αναπτυγμένη η κτηνοτροφία. Εκτρέφονται κυρίως προβατοειδή, αλλά και βοοειδή, χοίροι και πουλερικά, καθώς και τα λεγόμενα ισλανδικά πόνι, που χρησιμεύουν κυρίως στις μετακινήσεις.

Επίσης, εκτρέφονται ζώα για το δέρμα τους, με κυριότερο το βιζόν και την αλεπού. Ο σημαντικότερος, όμως, παράγοντας της οικονομίας της χώρας είναι η αλιεία, η οποία γίνεται με τις πιο εκβιομηχανισμένες μεθόδους. Στη θαλάσσια περιοχή της χώρας αλιεύονται σημαντικές ποσότητες ψαριών, όπως ο βακαλάος, η ρέγκα, ο σολομός κ.ά.

Ο ορυκτός πλούτος της χώρας είναι αρκετά περιορισμένος και περιλαμβάνει ορισμένα αποθέματα βωξίτη. Η βιομηχανία της χώρας είναι κυρίως αλιευτική (εργοστάσια κονσερβοποίησης ψαριών, ψύξης και ιχθυελαίων).

 Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν συγκροτήματα παραγωγής τσιμέντου, χημικών ειδών και αλουμινίου. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι πηγές υδροηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Το εμπόριο κατευθύνεται κυρίως προς τις σκανδιναβικές χώρες, τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις ΗΠΑ κ.ά. Εξάγονται κυρίως αλιεύματα και γουναρικά.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ.

Φυλετικά οι Ισλανδοί είναι κυρίως απόγονοι Σκανδιναβών και Κελτών και θρησκευτικά είναι προτεστάντες (Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία). Ωστόσο, υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού που είναι ρωμαιοκαθολικοί.

Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η ισλανδική, που ανήκει στη δυτική ομάδα της βόρειας τευτονικής ή σκανδιναβικής ινδοευρωπαϊκής υποοικογένειας γλωσσών, μαζί με τη νορβηγική. Αποτελεί εξέλιξη της γλώσσας των Βίκιγκς, που κατέλαβαν τη χώρα τον 9ο αι.

Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού κατοικεί στις δυτικές παραλιακές περιοχές, ενώ ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη είναι η πρωτεύουσα Ρέικιαβικ, το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της χώρας. Άλλες σημαντικές πόλεις είναι η Κοπαβόγκουρ (24.229 κάτ.), η Ακουρέιρι (15.632 κάτ.) στα βόρεια παράλια και η Κέφλαβικ (7.637 κάτ.) στα δυτικά παράλια της χώρας, κοντά στη Ρέικιαβικ.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Στο διάστημα μεταξύ 12ου και 14ου αι., κατά τη μεσαιωνική δηλαδή περίοδο, παράλληλα με τα επικολυρικά ποιήματα, αναπτύχθηκαν στην Ισλανδία σε πεζό λόγο οι περίφημες σάγες, ανώνυμες συνήθως διηγήσεις κατορθωμάτων Νορβηγών βασιλιάδων, αλλά και θρυλικών ή πραγματικών Ισλανδών και Σκανδιναβών ηρώων, οι οποίες ανήκαν στην προφορική παράδοση της χώρας, αλλά από το 12ο αιώνα, οπότε υιοθετήθηκε το λατινικό αλφάβητο, άρχισαν να γράφονται. Ορισμένες χαρακτηριστικές σάγες είναι η «Σάγα του Νιάλ» και η «Σάγα του Έγκιλ», που αποτελούν έξοχα λογοτεχνικά δείγματα της μεσαιωνικής Ισλανδίας. Επόμενη περίοδος άνθησης της ισλανδικής λογοτεχνίας ήταν ο 20ός αιώνας, όπου εμφανίστηκαν αξιόλογοι συγγραφείς, όπως ο Γκούναρ Γκούναρσον και ο Γιόχαν Σίγκουργιονσον, με έργα στο ύφος της παραδοσιακής σάγας, γραμμένα ωστόσο στη νορβηγική ή τη δανική γλώσσα. Η πιο σημαντική, όμως, λογοτεχνική μορφή της Ισλανδίας είναι ο Χάλντορ Λάχνες (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1955), ο οποίος διακρίθηκε σε πολλά λογοτεχνικά είδη: μυθιστόρημα, διήγημα, δράμα, ποίηση.

Επίσης, ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε κυρίως η χρυσοχοΐα, η μικρογραφία, η ξυλογλυπτική και η παραγωγή υφασμάτων. Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η καλλιέργεια της μουσικής στην Ισλανδία, κυρίως της λαϊκής, εξαιτίας του μεγάλου πλούτου της κληρονομιάς των λαϊκών τραγουδιών, που μπόρεσαν να επιβιώσουν μέχρι σήμερα, λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης της χώρας, μακριά από την επίδραση ευρύτερων ευρωπαϊκών μουσικών παραδόσεων. Τέλος, στο χώρο της σύγχρονης εναλλακτικής μουσικής σκηνής διεθνώς γνωστή είναι η ποπ τραγουδίστρια Μπγιορκ.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ.

   Πριν το 800 μερικοί Ιρλανδοί μοναχοί μετανάστευσαν στο νησί, όμως ο αποικισμός της Ισλανδίας αρχίζει ουσιαστικά το 861, οπότε Νορβηγοί Βίκιγκς αποίκισαν το νησί.

  Το 877 ο Ιγκολφούρ Αρναρσόν έχτισε τον πρώτο συνοικισμό του Ρέικιαβικ. Σταδιακά μετανάστευσαν πολλές εκατοντάδες Νορβηγών και Δανών, οι οποίοι το 930 εδραίωσαν ένα καθεστώς δημοκρατίας, θεσπίζοντας ως νομοθετικό όργανο ένα ενιαίο κοινοβούλιο, το «Άλθιγκ», που θεωρείται το πρώτο κοινοβούλιο στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία. Παράλληλα, άρχισε ο εποικισμός της Γροιλανδίας. Γύρω στα 1000 άρχισε ο προσηλυτισμός στο χριστιανισμό. Το 1056 ιδρύθηκε η πρώτη επισκοπή στη Νότια Ισλανδία και το 1106 η δεύτερη στη Βόρεια.

  Το 1262 η χώρα αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την επικυριαρχία του Χάκωνα Δ’, βασιλιά της Νορβηγίας, και το 1380 η Ισλανδία παραχωρήθηκε στη Δανία. Ο λουθηρανισμός επιβλήθηκε βίαια στην περιοχή το 1540.

  Το 1904 η Ισλανδία απέκτησε καθεστώς διοικητικής αυτονομίας, ενώ το 1918 αναγνωρίστηκε ανεξάρτητο κράτος, υπό την κυριαρχία, ωστόσο, του δανέζικου στέμματος. Πλήρη ανεξαρτησία απέκτησε η Ισλανδία στις 17 Ιουνίου του 1944 και με δημοψήφισμα ορίστηκε ως πολίτευμα η δημοκρατία. Το 1946 παραχωρήθηκε στις ΗΠΑ η χρησιμοποίηση της βάσης του Κέφλαβικ και η Ισλανδία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ. Εξέχουσα προσωπικότητα αναδείχτηκε ο πρόεδρος Άσγκεϊρσον, που νίκησε επανειλημμένα στις εκλογές (1952, 1956, 1960, 1964).

  Το 1971 κέρδισε τις εκλογές ο Όλαφουρ Γιόχανσον, ηγέτης του Προοδευτικού Κόμματος.

  Μεγάλο πρόβλημα για τη χώρα αποτελούσε, στο μεταξύ, ο «πόλεμος του βακαλάου» με την Αγγλία ήδη από το 1958, όταν η Ισλανδία επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα από 4 σε 12 ναυτικά μίλια. Το 1972 η Ισλανδία επέκτεινε τη ζώνη αλιείας στα 50 μίλια και το 1975 στα 200. Η διαμάχη έληξε το 1977, όταν οι δύο χώρες κατέληξαν σε συμφωνία ευνοϊκή για την Ισλανδία, κατοχυρώνοντας το δικαίωμα της χώρας σε αλιευτική ζώνη 200 μιλίων. Το 1980 πρόεδρος εκλέχτηκε η Βίγκτις Φινμπογκαντοτίρ, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στον κόσμο, η οποία επανεκλέχτηκε πρόεδρος και στις επόμενες τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (1984, 1988, 1992). Το 1991, αλλά και το 1995, πρωθυπουργός της χώρας εκλέχτηκε ο Ντέιβιντ Όντσον με το Κόμμα της Ανεξαρτησίας, το οποίο κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή της χώρας στο διάστημα 1959-1971.

  Το 1996 πρόεδρος της χώρας εκλέχτηκε ο Ράγκναρ Γκρίμσον, ο οποίος προσπάθησε να αναδείξει την Ισλανδία ως κέντρο πολιτισμού, δημοκρατίας και ειρήνης.

  Στις βουλευτικές εκλογές του 1999 και του 2003 επανεκλέχτηκε πρωθυπουργός ο Ντέιβιντ Όντσον.

Ισλανδία, Χρονολογικός πίνακας

800	Ιρλανδοί μοναχοί μεταναστεύουν στο νησί.
9ος αι.	Βίκιγκς φτάνουν στην Ισλανδία.
930	Ίδρυση κοινοβουλίου «Άλθιγκ».
1000-1056	Χρόνια εκχριστιανισμού.
1262	Ο Χάκων Δ΄ της Νορβηγίας καταλαμβάνει την Ισλανδία.
1380	Η Ισλανδία υπό την κηδεμονία της Δανίας.
1540	Βίαιη επιβολή του λουθηρανισμού.
1918	Ανεξαρτησία υπό το δανέζικο στέμμα.
1944	Ανακήρυξη της πλήρους ανεξαρτησίας της Ισλανδίας και ορισμός πολιτεύματος η δημοκρατία, κατόπιν δημοψηφίσματος.
1946	Ένταξη στο ΝΑΤΟ.
1958-1977	Ο «πόλεμος του βακαλάου» (αντιδικία για το θέμα της επέκτασης της αλιευτικής ζώνης) με τη Μ. Βρετανία. Κατάληξη ευνοϊκή για την Ισλανδία, μετά από συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών.
1980	Πρόεδρος της χώρας εκλέγεται η Βίγκτις Φινμπογκαντοτίρ, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος σε ολόκληρο τον κόσμο. Επανεκλέχτηκε σε τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις.
1996	Πρόεδρος εκλέγεται ο Ράγκναρ Γκρίμσον.
2000	Επανεκλογή του Ράγκναρ Γκρίμσον ως προέδρου.
2003	Μετά τις βουλευτικές εκλογές σχηματίζεται για τέταρτη συνεχόμενη φορά κυβέρνηση συνασπισμού με πρωθυπουργό και πάλι τον Ντέιβιντ Όντσον.

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος