ευθύνη - efthini

Η έννοια της ευθύνης ποικίλλει ανάλογα με τον κλάδο του δικαίου στον οποίο αναφέρεται.  .  .  .

Στο αρχαίο αττικό δίκαιο η έννοια της ευθύνης αναπτύχθηκε σημαντικά. Με τον όρο αυτό εννοούσαν την υποχρέωση που είχαν οι άρχοντες να λογοδοτήσουν για τη διαχείριση της αρχής που τους είχε εμπιστευτεί η Πολιτεία. Σε περίπτωση που απέφευγαν ή δεν εμφανίζονταν στο δικαστήριο, τους στερούσε η Πολιτεία τα δικαιώματα του πολίτη. Η έννοια της ευθύνης διατηρήθηκε και στο σύγχρονο δίκαιο. Έτσι, διακρίνουμε την ευθύνη του δημοσίου, την κοινοβουλευτική ευθύνη, την ευθύνη στο αστικό και ποινικό δίκαιο κτλ.

 

Αστικό Δίκαιο :   Η δυνατότητα εξαναγκασμού του οφειλέτη εκ μέρους του δανειστή για εκπλήρωση της παροχής. Η ευθύνη του οφειλέτη ενδέχεται να είναι: α) Αστική ή ποινική. Η αστική απορρέει από το Αστικό Δίκαιο και αποβλέπει στην ικανοποίηση του ζημιωθέντος, ενώ η ποινική ευθύνη απορρέει από το Ποινικό Δίκαιο και αποβλέπει στην επιβολή ποινής. β) Συμβατική ή εξωσυμβατική. Η συμβατική απορρέει από προηγούμενη σύμβαση μεταξύ του οφειλέτη και του δανειστή, ενώ η εξωσυμβατική απορρέει ευθέως από το νόμο. γ) Εξ ιδίων πράξεων ή αλλότριων πράξεων. Η ευθύνη από ίδιες πράξεις αποτελεί τον κανόνα, ενώ από αλλότριες την εξαίρεση· π.χ. περίπτωση του προστήσαντος ή εποπτεύοντος άλλου (922, 923 ΑΚ). δ) Υποκειμενική ή αντικειμενική. Υποκειμενική υπάρχει όταν ο ενάγων δανειστής υποχρεούται να αποδείξει την ύπαρξη πταίσματος του εναγομένου οφειλέτη και αντικειμενική όταν ούτε ο δανειστής υποχρεούται να αποδείξει την ύπαρξη πταίσματος του οφειλέτη ούτε όμως και ο οφειλέτης δικαιούται να αποδείξει την έλλειψη ιδίου πταίσματος· π.χ. ευθύνη κατόχου μη κατοικίδιου ζώου (αρ. 924, 1 ΑΚ).

Ο αστικός κώδικας δεν ακριβολογεί σχετικά με την έννοια της ευθύνης και γενικά χρησιμοποιεί τον όρο αυτό με διάφορες έννοιες, όπως π.χ. άλλοτε ως συνώνυμο με την υποχρέωση για αποζημίωση, άλλοτε για να καθορίσει τον υπόλογο κτλ. Η αστική ευθύνη προϋποθέτει ζημιά και έχει περιουσιακό χαρακτήρα.

 

Ποινικό Δίκαιο :   Είναι η δίωξη του δράστη για παράβαση διάταξης του ποινικού νόμου. Στον κλάδο αυτόν του δικαίου, η ευθύνη επιδιώκει την ικανοποίηση της προσβαλλόμενης έννομης τάξης με την τιμωρία του δράστη, έχει προσωπικό χαρακτήρα και προϋποθέτει πάντοτε πταίσμα. Δηλαδή αποδίδουμε κάποια αξιόποινη πράξη σε εκείνον που είναι ο πραγματικός αίτιός της. Υπάρχουν περιπτώσεις στον Ποινικό Κώδικα που δεν υπάρχει ευθύνη ή είναι ελαττωμένη, όπως: 1. στην περίπτωση της ατελούς ανάπτυξης των διανοητικών δυνάμεων (νεαρή ηλικία, κωφάλαλοι) και 2. στην περίπτωση της διατάραξης της λειτουργίας των πνευματικών δυνάμεων (ψυχική νόσος, μέθη, υπνοβασία κτλ.).

 

Ευθύνη Δημοσίου, ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ :    Διακρίνεται σε:

 

1. Ευθύνη ΝΠ Ιδιωτικού Δικαίου, με τις εξής προϋποθέσεις:

α) να έγινε πράξη ή παράλειψη από κάποιο όργανο, που δε συνιστά δικαιοπραξία,

β) το όργανο τούτο να ενεργεί ως αντιπρόσωπος του ΝΠΙΔ,

γ) να έγινε κατά τη διάρκεια της άσκησης των καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί και

δ) να παράγει υποχρέωση για αποζημίωση. Το ΝΠΙΔ ευθύνεται απέναντι στον τρίτο που ζημιώθηκε. Η ευθύνη του υπαίτιου οργάνου είναι αλληλέγγυα. Πρόκειται για ευθύνη σε ολόκληρο, με την έννοια ότι εφόσον το νομικό πρόσωπο καταβάλλει την αποζημίωση, τότε απαλλάσσεται και το υπαίτιο όργανο απέναντι αυτού που ζημιώθηκε.

Το ΝΠΙΔ έχει δικαίωμα όμως να στραφεί κατά του υπαίτιου οργάνου με βάση τις διατάξεις «περί εντολής».

 

2. Ευθύνη ΝΠ Δημόσιου Δικαίου και Δημοσίου. Αν η πράξη ή η παράλειψη του υπάλληλου ανάγεται σε σχέσεις ιδιωτικού δικαίου, τότε ισχύουν τα ίδια που προαναφέρθηκαν για τα ΝΠ Ιδιωτικού Δικαίου.

Εάν όμως η πράξη ή παράλειψη έγινε κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας, ισχύουν τα εξής:

 

α) Το δημόσιο (και τα ΝΠΔΔ) ευθύνεται για τις πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του

β) ευθύνεται μόνον εφόσον οι ενέργειες επιχειρήθηκαν κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που έχει ανατεθεί σ’ αυτά.

γ) Οι ενέργειες αυτές είναι παράνομες, δηλαδή να προσβάλλουν ιδιωτικό δικαίωμα και

δ) η ευθύνη του δημοσίου και του ΝΠΔΔ υπάρχει, ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα του οργάνου.

Ο υπάλληλος δηλαδή ευθύνεται μόνον απέναντι στο δημόσιο για δόλο και βαριά αμέλεια.

 

Κοινοβουλευτική ευθύνη :    Είναι η υποχρέωση που έχουν οι υπουργοί να λογοδοτούν μπροστά στη βουλή, σχετικά με τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους. Η υποχρέωση αυτή καθιερώνεται από το Σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο η βουλή έχει το δικαίωμα να στέλνει στους υπουργούς τις αναφορές που απευθύνονται σ’ αυτήν, και οι υπουργοί είναι υποχρεωμένοι να δίνουν εξηγήσεις όσες φορές τους ζητούνται. Μπορεί επίσης η βουλή, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, να διορίζει από τα μέλη της εξεταστικές των πραγμάτων επιτροπές.

  

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος

Η αναζήτηση στο άρθρο :    #eythini, #efthini, #ευθυνη, #eythyni,

           GLi – Pedia, Εγκυκλοπαίδεια,