Κάταγμα – katagma

 Η μερική ή τέλεια λύση της συνέχειας ενός οστού ή ενός χόνδρου. Κατά κανόνα τα κατάγματα οφείλονται σε εξάσκηση βίας στα οστά ή στους χόνδρους.  .  . 

Αρκετές φορές, ωστόσο, συμβαίνουν κατόπιν ορισμένων παθήσεων των οστών, όπως είναι ο ραχιτισμός, τα νεοπλάσματα, η οστεομυελίτιδα κ.ά. 

Το κάταγμα θεωρείται απλό, όταν το δέρμα παραμένει ανέπαφο.

Το σύνθετο ή ανοιχτό κάταγμα έχει τουλάχιστον ένα τραύμα που επικοινωνεί με το κάταγμα και προκαλεί λοίμωξη. Ένα σύνθετο κάταγμα είναι επίσης πιο σοβαρό διότι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα απώλειας αίματος. Τα σύνθετα κατάγματα απαιτούν συνήθως εισαγωγή στο νοσοκομείο, αντιβιοτικά και προσεκτική ανάταξη του κατάγματος. Είναι απαραίτητος ένας καλός καθαρισμός και εκτομή των νεκρωμένων ιστών γύρω από το τραύμα.

Το είδος του κατάγματος εξαρτάται από τη δύναμη που το προκαλεί. Μια άμεση πίεση πάνω σε ένα οστό συνήθως προκαλεί μια εγκάρσια διατομή του οστού, ενώ ένα διάστρεμμα του αστραγάλου προκαλεί ένα διαγώνιο (λοξό συνήθως κάταγμα της κνήμης).

Κατάγματα από κόπωση:   Συμβαίνουν όταν το οστό βρίσκεται κάτω από επανειλημμένη πίεση. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι το κάταγμα λόγω βάδισης.

Κατάγματα παθολογικά:  Συμβαίνουν σε ήδη παθολογικά οστά, όπως στην οστεοπόρωση στις μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Μια γυναίκα έχει πιθανότητες 50% να υποστεί κάταγμα οστεοπορωτικό στη ζωή της. Αυτά τα κατάγματα συμβαίνουν στους σπονδύλους, στον αυχένα του μηριαίου οστού και κατάγματα Colle (της κερκίδας). Παθολογικά κατάγματα συμβαίνουν επίσης σε οστά που φέρουν δευτεροπαθείς όγκους.

Κατάγματα ατελή:   Συμβαίνουν στα μικρά παιδιά, των οποίων τα οστά είναι μαλακά και λυγίζουν, αντί να σπάζουν. Αυτά τα κατάγματα επουλώνονται γρήγορα, αλλά χρειάζονται διόρθωση της παραμόρφωσης με το νάρθηκα του Παρισίου, για να διατηρηθεί η διόρθωση.

Κατάγματα επιπλεγμένα:   Περιλαμβάνουν βλάβη σημαντικών μαλακών ιστών όπως νεύρων, αγγείων και άλλων γειτονικών οργάνων.

Κατάγματα συντριπτικά:   Συμβαίνουν, όταν στο κάταγμα υπάρχουν περισσότερα από δύο τμήματα. Υπάρχει κίνδυνος βλάβης αγγείων, νεύρων και άλλων γειτονικών οργάνων. Τέτοια κατάγματα είναι ασταθή και απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να επουλωθούν.

Κατάγματα συμπιεστικά:   Είναι συχνά στα οστά του κρανίου. Ένα τμήμα οστού πιέζεται προς τα μέσα έτσι που να βρίσκεται χαμηλότερα από το επίπεδο των άλλων οστών. Μπορεί να βλάψει τον υποκείμενο εγκέφαλο.

Κατάγματα ρωγμώδη:   Συμβαίνουν, όταν δεν εξασκείται μεγάλη πίεση πάνω στο οστό και δεν υπάρχει ορατή παρ εκτόπιση. Απλά υπάρχει ένα επιφανειακό σχίσιμο, που δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

Το κάταγμα συνοδεύεται από δυνατό πόνο, διόγκωση και παραμόρφωση της περιοχής. Εάν το κάταγμα αφορά το άνω άκρο, το άτομο το στηρίζει με το άλλο του χέρι. Αν το κάταγμα αφορά το κάτω μέλος, το μέλος αυτό δεν μπορεί να σηκώσει βάρος και εμφανίζεται βραχύτερο λόγω του μυϊκού σπασμού.

Η επούλωση των καταγμάτων (ένωση) αρχίζει πρώτα με την απορρόφηση του μώλωπα γύρω από το κάταγμα και στη συνέχεια μεταναστεύουν οστεοποιητικά κύτταρα και αιμοφόρα αγγεία στην περιοχή. Μέσα σε λίγες ημέρες σχηματίζεται μια γέφυρα από νεοσχηματισθέν οστό εγκάρσια του κατάγματος, που λέγεται πόρος.

 Ο πόρος αντικαθίσταται από κανονικό οστό που προοδευτικά ωριμάζει και ταυτίζεται με τα δύο σπασμένα άκρα του οστού. Η θεραπεία των καταγμάτων σχεδιάζεται έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα συμβεί αυτή η διαδικασία με την ελάχιστη παραμένουσα παραμόρφωση του οστού που έχει υποστεί τη βλάβη.

Η θεραπεία αρχικά είναι η ανακούφιση του πόνου και μετά η ανάταξη του κατάγματος, που σημαίνει αποκατάσταση των οστών στη φυσιολογική τους θέση που είναι ιδιαίτερης σημασίας για τη γειτονική άρθρωση, όπου μια μικρή παρ εκτόπιση μπορεί να περιορίσει πολύ τις κινήσεις της γειτονικής άρθρωσης.

Στα παιδιά είναι δυνατό να γίνει αποδεκτή μια μεγαλύτερου βαθμού παραμόρφωση κατά την ανάταξη, καθώς τα οστά των παιδιών ανακατασκευάζονται πολύ εύκολα.

Η ανάταξη πρέπει να γίνεται με γενική αναισθησία και μυοχαλάρωση για να γίνουν οι χειρισμοί ευκολότεροι. Επίσης εφαρμόζεται έλξη, που σημαίνει μια σταθερή αλλά ελεγχόμενη έλξη του οστού και αποκατάσταση των τμημάτων του κατάγματος στη φυσιολογική θέση τους. Κατόπιν τίθεται «νάρθηκας του Παρισίου». Εάν η κλειστή έλξη δε λειτουργήσει, τότε χρειάζεται ανοιχτή ανάταξη του κατάγματος. Αυτό σημαίνει τη σταθεροποίηση των τμημάτων του κατάγματος με μεταλλικές λάμες (πλάκες), σύρματα και βίδες. Αυτό διατηρεί τα δύο άκρα σταθερά ενωμένα. Αυτό το σύστημα έχει αναπτυχθεί και προτείνεται να χρησιμοποιείται περισσότερο στα κατάγματα.

Οι εξωτερικοί στερεωτές είναι μεταλλικά μηχανήματα που εφαρμόζονται γύρω από το μέλος, για να υποστηριχτεί το κάταγμα. Είναι χρήσιμες συσκευές στα σύνθετα κατάγματα, όταν οι εσωτερικοί στερεωτές βρίσκονται στον κίνδυνο λοίμωξης.

Η πορεία του κατάγματος εξαρτάται από την ηλικία του ασθενή, το οστό και το είδος του κατάγματος. Ένα κάταγμα καρπού μπορεί να χρειαστεί 6 εβδομάδες για την πλήρη του ίαση, ενώ για ένα κάταγμα του μηριαίου μπορεί να χρειαστούν 6 μήνες.

Οι επιπλοκές των καταγμάτων είναι αρκετά συχνές:

Μη ένωση του κατάγματος:   Αυτό μπορεί να συμβεί εάν υπάρχει μεγάλη κινητικότητα γύρω από το κάταγμα. Η θεραπεία μπορεί να γίνει με εσωτερική στερέωση.

Κακή ένωση:   Σημαίνει ότι το οστό έχει επουλωθεί με μια μόνιμη παραμόρφωση και με ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας της γειτονικής άρθρωσης. Ατροφία του Sudeck τυπικά συμβαίνει μετά την αφαίρεση του «νάρθηκα του Παρισίου» λόγω κατάγματος του Colle. Τα δάχτυλα παραμένουν διογκωμένα και ο καρπός είναι ευαίσθητος.

Τι είναι να ιαθεί μετά από 6 μήνες.

Οστεοποιός μυ οστίτιδα  συμβαίνει συχνά στον αγκώνα μετά από ένα κάταγμα. Αναπτύσσεται μια μεγάλη μάζα από ασβεστοποιημένο υλικό γύρω από το κάταγμα που περιορίζει τις κινήσεις του αγκώνα. Συνιστάται όψιμη χειρουργική αφαίρεση (μετά από 6-12 μήνες).

Κατάγματα του αυχένα του μηριαίου τυπικά προσβάλλει ηλικιωμένες γυναίκες μετά από ασήμαντη κάκωση. Το οστό είναι συνήθως οστεοπορωτικό. Το άκρο εμφανίζεται βραχύ και στριμμένο προς τα έξω, ενώ ο ασθενής είναι ανίκανος να σηκώσει βάρος με αυτό το άκρο του και υπάρχει μεγάλος τοπικός πόνος. Τα κατάγματα αυτά ταξινομούνται σύμφωνα με την κατά Garden ταξινόμηση, που αναφέρεται στο εάν υπάρχει κίνδυνος ισχαιμικής νέκρωσης της κεφαλής του μηριαίου.

Στα περισσότερα από αυτά τα κατάγματα γίνεται μονιμοποίηση με μεταλλικές πλάκες ή με ολική αντικατάσταση της κεφαλής του μηριαίου με τεχνητή κεφαλή.

Στα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης απλή βλάβη του οστού, όπου δεν υπάρχει βλάβη του νωτιαίου μυελού, συνήθως δεν είναι σοβαρή. Εάν όμως υπάρχει βλάβη του νωτιαίου μυελού, το ατύχημα μπορεί να είναι πολύ σοβαρό και να καταλήξει σε παράλυση όλου του τμήματος που βρίσκεται κάτω από το σημείο της βλάβης. Έτσι όσο πιο ψηλά είναι η βλάβη τόσο σοβαρότερες είναι οι συνέπειες. Το τραυματισμένο άτομο δεν πρέπει να μετακινηθεί μέχρι να φτάσει ασθενοφόρο με ειδικό ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό που μπορούν να μεταφέρουν τον ασθενή με ασφάλεια στο νοσοκομείο. Κάθε άτομο που έχει υποστεί κάκωση του νωτιαίου μυελού στο ύψος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, δεν πρέπει να ασχολείται με αθλήματα που απαιτούν σωματική επαφή ή να οδηγεί τροχοφόρα οχήματα.

Απλά σχισμοειδή κατάγματα ή συμπιεστικά κατάγματα του κρανίου μπορεί να μην είναι σοβαρά, αν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος βλάβης του εγκεφάλου που μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή.

Σύνθετα κατάγματα μπορεί να καταλήξουν σε λοίμωξη μέσα στο κρανίο και εάν το κάταγμα είναι μεγάλο και ασκείται πίεση, απαιτείται χειρουργική θεραπεία για να ελεγχθεί κάποια ενδοκρανιακή αιμορραγία ή να ανακουφίσει την πίεση του εγκεφάλου. Ένας άλλος κίνδυνος τέτοιων καταγμάτων είναι αιμορραγία από μικρές αρτηρίες του κρανίου που σχηματίζουν αιμάτωμα, το οποίο εξασκεί πίεση στον εγκέφαλο. Γι’ αυτόν το λόγο πρέπει να γίνεται ανάτρηση του κρανίου από τους νευροχειρουργούς.        

 Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος