Κάστρο – kastro

Τείχος που περιέβαλλε τις αρχαίες πόλεις ή φρούριο οχυρό, από το οποίο συνήθως γινόταν η επιτήρηση μιας νευραλγικής περιοχής.  .  .  .

   Η λέξη προέρχεται από το λατινικό castrum, που σημαίνει οχυρό χτίσμα. Συχνά λέγεται και καστέλι από το υποκοριστικό του castrum, castellum.

Τα πρώτα ρωμαϊκά κάστρα ήταν χτισμένα στα σύνορα της αυτοκρατορίας για να επιβλέπουν τις γύρω εχθρικές περιοχές. 

Από τον 7ο αι. τα κάστρα στην Ευρώπη άρχισαν να γίνονται κατοικίες φεουδαρχών. Το ίδιο έγινε και στις ελληνικές χώρες μετά τη φράγκικη κατάκτηση στις αρχές του 13ου αι. 

Κάστρα όπως το Χλεμούτσι στην Κυλλήνη, της Καρύταινας, της Θήβας κ.ά. ήταν ταυτόχρονα κατοικίες ηγεμόνων και ερείσματα για την εξασφάλιση της κυριαρχίας στις περιοχές που χτίζονταν. 

Τα βυζαντινά κάστρα χτίζονταν συνήθως στις ακροπόλεις ή σε επίκαιρα στρατηγικά σημεία. Σε όλες σχεδόν τις αρχαίες πόλεις που επέζησαν ως τη σύγχρονη εποχή, οι ακροπόλεις τους περιβάλλονταν με κάστρα τα οποία συνήθως αντικαθιστούσαν άλλα αρχαιότερα (Ακροκόρινθος, Μυστράς, Μονεμβασιά, Διδυμότειχο, Λάρισα, Ακροναυπλία κ.ά.). 

Πολλά κάστρα υπάρχουν στα νησιά και στις περιοχές των παραλίων που κατείχαν οι Βενετοί (Ρόδος, Κύπρος, Μεθώνη). Αυτά είναι γνωστά ως βενετσιάνικα κάστρα. Μικρότερα κάστρα υπάρχουν πολλά και σε όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδας (Πλαταμώνα, Φανάρι Καρδίτσας, Λάρισας, Μπούρτζι κτλ.).

Σημαντικότατη προσφορά των βυζαντινών κάστρων ήταν η προστασία που παρείχαν στους πληθυσμούς κατά τη διάρκεια των βαρβαρικών ή πειρατικών επιδρομών. 

Τέλος, είδος κάστρου ήταν και τα μοναστήρια που περιβάλλονταν από τείχος και είχαν όλα τα γνωρίσματα ενός πολεμικού κάστρου: πύργο κεντρικό, άλλους μικρότερους πύργους, επάλξεις, πολεμίστρες, αποθήκες νερού και τροφίμων (Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Πάτμου, μοναστήρια Αγίου Όρους).

Στην Ευρώπη σώζονται πολλά κάστρα που αποτελούν χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά μνημεία της εποχής κατά την οποία χτίστηκαν. Πολλά από αυτά διατηρούνται σε άριστη κατάσταση και λειτουργούν ως μουσεία (στο Πράντο της Ισπανίας, το κάστρο του Μπριγκ στην Ελβετία,το  Κόνουεϊ καστ λ στην Αγγλία, το Μπελβεντέρε στη Βιέννη κ.ά.).    

   Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος