Φάλαγγα - falanga

Τακτικός σχηματισμός πεζών σε αλλεπάλληλους ζυγούς, με ανάπτυξη της παράταξης σε έκταση και σε βάθος.  .  .

Αυτή υπήρξε η αρχική φάλαγγα, η οποία εμφανίστηκε στις ελληνικές πόλεις, ιδιαίτερα της κυρίως Ελλάδας κατά το πρώτο μισό του 7ου αι. π.Χ. .  Ο Όμηρος, όταν αναφέρεται σε φάλαγγα, εννοεί γενικά παρατεταγμένο στράτευμα.

Στα νεότερα χρόνια φάλαγγα σημαίνει κάθε διάταξη στρατεύματος, του οποίου τα στοιχεία είναι παρατεταγμένα το ένα πίσω από το άλλο.

Η διαμόρφωση της φάλαγγας των οπλιτών συνέπεσε με τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές που σημειώθηκαν από τα τέλη του 8ου ως τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Η οικονομική ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων επέτρεψε στους γεωργούς και σε άλλους πολίτες να αγοράζουν το βαρύ οπλισμό του οπλίτη και να προασπίζονται μαζί με τους ευγενείς την πόλη τους. Παράλληλα, τον ατομικό αγώνα αντικατέστησε ο ομαδικός, στηριγμένος στην τάξη, στην πειθαρχία και στην ισότητα των οπλιτών.

Όσον αφορά τη συγκρότηση της φάλαγγας, αποτελούνταν συνήθως από 8 ως 12 ζυγούς, που είχαν την ικανότητα να κινούνται σε σχηματισμό και να ελίσσονται κατά τη μάχη ως συμπαγής όγκος πολεμιστών χωρίς να διασπώνται. Ο βηματισμός της φάλαγγας επιτυγχανόταν με το ρυθμό που έδινε ο αυλητής.

Ο οπλισμός των οπλιτών της φάλαγγας αποτελούνταν από την ασπίδα, το θώρακα, το κράνος, τις κνημίδες (αμυντικά όπλα), το δόρυ και το ξίφος (επιθετικά όπλα).

Η γνωστή ως μακεδονική φάλαγγα δημιουργήθηκε από το Φίλιππο Β΄ και τελειοποιήθηκε από το Μ. Αλέξανδρο. Την αποτελούσαν πεζοί πολεμιστές, που παρατάσσονταν σε 16 συνήθως αλλεπάλληλους ζυγούς. Κυριότερη καινοτομία στον εξοπλισμό των πολεμιστών ήταν το δόρυ σάρισα, μήκους 4 ως 7 μέτρων.

Μειονέκτημα της φάλαγγας ήταν ότι αδυνατούσε να παραταχτεί και να πολεμήσει σε ανώμαλο έδαφος, και την αδυναμία της αυτή εκμεταλλεύτηκαν οι Ρωμαίοι κατά τους πολέμους στην Ελλάδα.

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος