Ιωάννινα – Ioannina

Πρωτεύουσα της Ηπείρου. Αποτελεί έδρα του δημοτικού διαμερίσματος Ιωαννιτών και του δήμου Ιωαννιτών.  .  .

Έχει 61.629 κατοίκους και βρίσκεται στις όχθες της λίμνης των Ιωαννίνων (αρχαίας Παμβώτιδας).

Είναι το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Ηπείρου.

Είναι έδρα του πανεπιστημίου της Ηπείρου και διάφορων άλλων σχολών.

Η πόλη είναι το διοικητικό, οικονομικό και πνευματικό κέντρο ολόκληρης της Ηπείρου, ήδη από πολύ παλιά. Στην περιοχή υπάρχουν βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου, μάρμαρου, κτηνοτροφικών προϊόντων, και βιοτεχνίες ειδών λαϊκής τέχνης (αργυροχρυσοχοΐας, υφαντών κ.ά.).

Το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ιδρύθηκε το 1964 και περιλάμβανε αρχικά φιλοσοφική, φυσικομαθηματική και ιατρική σχολή, οι οποίες είχαν διοικητική και επιστημονική εξάρτηση από τις αντίστοιχες σχολές του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

 Το 1970 το πανεπιστήμιο έγινε ανεξάρτητο εκπαιδευτικό ίδρυμα.

 Στην πόλη υπάρχουν επίσης πολλά μουσεία (αρχαιολογικό, βυζαντινό, κέρινων ομοιωμάτων κ.ά.)

Ήδη την εποχή ακόμα του δεσποτάτου της Ηπείρου, σημειώθηκε στα Ιωάννινα μεγάλη φιλολογική άνθηση. 
Το 1292 οι Φιλανθρωπινοί ίδρυσαν στο νησί της λίμνης το περίφημο «Φροντιστήριο», που λειτούργησε ως το 1642.

Στους τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας ιδρύονται ένα πλήθος σχολών από διάφορους Γιαννιώτες εμπόρους, που είχαν πλουτίσει στο εξωτερικό. Το 1648 ιδρύθηκε μια νέα σχολή με έξοδα του ηγούμενου Επιφάνιου. Αυτή ονομάστηκε «Μεγάλη Σχολή» και αργότερα «Μπαλαναία», από την οικογένεια των Μπαλάνων, που δίδαξαν σ’ αυτήν από το 1723 ως το 1820. Το 1805 ιδρύθηκε από το Ζώη Καπλάνη η «Καπλάνειος Σχολή» και το 1828 η «Ζωσιμαία» από τους αδελφούς Ζωσιμάδες.

Στην πόλη υπάρχουν πολλά μνημεία που θυμίζουν τη δόξα της στο πέρασμα των αιώνων. Στο γραφικό νησί της λίμνης σώζονται τα βυζαντινά μοναστήρια του Αγίου Νικολάου Ντίλιου (11ος αι.) και του Αγίου Νικολάου Σπανού (13ος αι.), όπου μέχρι το 1642 λειτουργούσε η περίφημη σχολή των Φιλανθρωπινών.

Επίσης σώζεται το μοναστήρι του Προδρόμου (16ος αι.), που ιδρύθηκε από τους αδελφούς Αψαράδες, και τέλος το μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα (17ος αι.), όπου υπάρχει και το κελί στο οποίο κατέφυγε ο Αλή πασάς και σκοτώθηκε το 1822.

 Αξιόλογα είναι και τα αρχιτεκτονικά μνημεία της οθωμανικής περιόδου.

Τα περισσότερα είναι κτίσματα του 17ου αιώνα.

Επιπλέον στο Κάστρο, που είναι χτισμένο σε μια οχυρή χερσόνησο, η οποία εισχωρεί βαθιά στη λίμνη και μέσα στα τείχη του οποίου ήταν περιορισμένη η πόλη μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, σώζονται λείψανα των βυζαντινών τειχών της πόλης, ο πύργος του Σέρβου δεσπότη Θωμά Πρελούμπου, του 14ου αιώνα, ο τάφος του Αλί πασά, το Φετιχιέ τζαμί (1795) και το σεράι του Αλί πασά, όπου σήμερα στεγάζεται το Βυζαντινό Μουσείο.

ΙΣΤΟΡΙΑ 

Ο χρόνος ίδρυσης της πόλης δεν μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια. Με βεβαιότητα παρακολουθούμε την ιστορία της από τις αρχές του 13ου αιώνα. Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204), ο ιδρυτής του Δεσποτάτου της Ηπείρου Μιχαήλ Κομνηνός έκανε στην πόλη οχυρωματικά έργα. Στη συνέχεια τα Ιωάννινα κατακτήθηκαν από τους Φράγκους. Από το 1339, που κατέλαβε την πόλη ο Σέρβος βασιλιάς Στέφανος Ντουσάν, τα Ιωάννινα έμειναν στην κυριαρχία των Σέρβων και έπειτα των Ιταλών ως το 1410, οπότε καταλήφθηκαν από το δούκα της Κεφαλληνίας Κάρολο Α΄ Τόκκο.

Το 1430 παραδόθηκαν στους Τούρκους του Σινάν πασά, ο οποίος παραχώρησε στους κατοίκους προνόμια. Τα προνόμια αυτά όμως καταργήθηκαν μετά το επαναστατικό κίνημα που εκδηλώθηκε στα Ιωάννινα με επικεφαλής τον επίσκοπο Διονύσιο το Σκυλόσοφο το 1611.

Από το 17ο αιώνα αρχίζει μια περίοδος ακμής για τα Ιωάννινα. Παρατηρείται μια αξιόλογη εμπορική και βιομηχανική κίνηση, ενώ παράλληλα η πόλη εξελίσσεται σε πνευματικό κέντρο. Από την αστική τάξη των Ιωαννίνων προήλθαν οι μεγαλέμποροι, οι οποίοι, την περίοδο αυτή, δραστηριοποιήθηκαν στα μεγάλα κέντρα της Ευρώπης. 
Το 1788 αναλαμβάνει την εξουσία ο Αλί πασάς, ο οποίος, παρά το τυραννικό καθεστώς που επιβάλλει, ανέχεται την οικονομική και πνευματική υπεροχή των Ελλήνων, ενώ παράλληλα δημιουργεί και ευνοϊκές συνθήκες για την παραπέρα ανάπτυξη του εμπορίου και γενικά της οικονομίας της περιοχής. 
Με την ίδρυση εξάλλου της Φιλικής Εταιρείας στάλθηκαν στα Ιωάννινα διαπρεπείς Φιλικοί για να προετοιμάσουν τους κατοίκους στο εθνικό επαναστατικό κίνημα. 
Ωστόσο οι κάτοικοι της πόλης δεν μπόρεσαν να πάρουν μέρος στην Επανάσταση. 
Ισχυρός σουλτανικός στρατός, με αποστολή την εξόντωση του Αλί πασά, πολιόρκησε και κατέλαβε την πόλη, την οποία και κατέστρεψε.

Τα Ιωάννινα έμειναν στην κυριαρχία των Τούρκων και μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Το 1869 μια τεράστια πυρκαγιά προκάλεσε στην πόλη μεγάλες καταστροφές.

Το 1878 τα Ιωάννινα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα μαζί με το τμήμα της Ηπείρου στα νότια του Καλαμά (Συνέδριο Βερολίνου). 

Όμως η ένωση δεν πραγματοποιήθηκε παρά το 1913, όταν, μετά από πολύμηνη πολιορκία, η πόλη παραδόθηκε από τους Τούρκους στον ελληνικό στρατό (21 Φεβρουαρίου 1913). 

Επίβλεψη Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος