Καποδίστριας, Ιωάννης – Kapodistrias, Ioannis

(1776-1831) _  Ο πρώτος κυβερνήτης της απελευθερωμένης από τον τουρκικό ζυγό Ελλάδας. Ήταν γιατρός, διπλωμάτης και πολιτικός και ανήκε για πολύ καιρό στην υπηρεσία του τσάρου της Ρωσίας Αλεξάνδρου Α΄...

    Γεννήθηκε στην Κέρκυρα και ήταν το δευτερότοκο παιδί του κόμη Αντωνίου-Μαρία Καποδίστρια, νομομαθή στην υπηρεσία των Βενετών ως την κατάλυση της αρχής των τελευταίων στην Κέρκυρα το 1795.

    Μητέρα του ήταν η Αδαμαντία, το γένος Γονέμη, από την Ήπειρο.

Η οικογένεια Καποδίστρια καταγόταν από τη δαλματική πόλη Κάπο ντ’ Ίστρια και το αρχικό της όνομα ήταν Βιτόρι.

   Πριν αιώνες είχε εγκατασταθεί στην Κέρκυρα, ασπάστηκε την ορθοδοξία και άλλαξε το όνομα Βιτόρι με το όνομα της πόλης από την οποία προερχόταν.

   Με το όνομα «Καποδίστριας» γράφτηκε στη «Χρυσή Βίβλο» των ευπατριδών του νησιού το 1471. Ο Ιωάννης διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα στην Κέρκυρα και το 1794 πήγε να συμπληρώσει τις σπουδές του στην Ιταλία. 

   Σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο της Πάντοβας και μετά από τέσσερα χρόνια ξαναγύρισε στο νησί του, το οποίο το είχαν καταλάβει οι Γάλλοι. Το 1799 η Κέρκυρα πολιορκείται από τους ενωμένους Ρώσους και Τούρκους. Ο αρχηγός των γαλλικών στρατευμάτων κατοχής φυλάκισε τον Αντώνιο-Μαρία Καποδίστρια μαζί με το γιο του Ιωάννη. 

   Όταν επικράτησαν οι Ρώσοι και οι Τούρκοι τους απελευθέρωσαν, ο Ιωάννης διορίστηκε αρχίατρος του τουρκικού στρατιωτικού νοσοκομείου της Κέρκυρας. Το 1800 τα Επτάνησα αναγνωρίστηκαν από τους Τούρκους αυτοδιοικούμενη πολιτεία, φόρου υποτελής στο σουλτάνο. Τότε ο Καποδίστριας άρχισε ουσιαστικά την πολιτική του σταδιοδρομία, ως έκτακτος επίτροπος της τοπικής κυβέρνησης. Στα πλαίσια της αρμοδιότητάς του αυτής στάλθηκε να αποκαταστήσει την τάξη στην Κεφαλονιά, να καταστείλει δηλαδή την επανάσταση των χωρικών. Την αποστολή του αυτή την εκτέλεσε με επιτυχία. Το 1803 διορίστηκε γραμματέας της επτανησιακής επικράτειας και τηρούσε όλη την αλληλογραφία με τους εκπροσώπους της Επτανήσου στο εξωτερικό. Την εποχή αυτή απέκτησε τη διπλωματική πείρα, που θα του χρησίμευε αργότερα. Στις 7 Ιουλίου 1807 υπογράφτηκε μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας η συνθήκη του Τιλσίτ, σύμφωνα με την οποία τα Επτάνησα παραχωρούνταν στη Γαλλία.

   Ο Καποδίστριας αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του και να πάει στην Πετρούπολη της Ρωσίας (1809). Χάρη στις φιλικές του σχέσεις με τη μεγάλη ελληνορουμανική οικογένεια Στούρζα, μπήκε στο περιβάλλον της τσαρικής αυλής, όπου γρήγορα διακρίθηκε και απέκτησε ανώτατα αξιώματα.

Ο τσάρος εκτίμησε τα προσόντα του και τον διόρισε σύμβουλο του κράτους.

Το 1811 τοποθετήθηκε στη ρωσική πρεσβεία της Βιέννης ως υπεράριθμος γραμματέας. Αργότερα ο τσάρος τον έστειλε στο Βουκουρέστι διευθυντή του διπλωματικού γραφείου του Τσιτσαγκόφ. Στην εποχή των ταραχών της Ρωσίας με τη Γαλλία, ο Καποδίστριας έδειξε όλες τις πολιτικές και διπλωματικές του ικανότητες. Ανάμεσα στις πετυχημένες ενέργειές του ήταν και η κατοχύρωση της ουδετερότητας της Ελβετίας και η θεμελίωση του ομοσπονδιακού της συστήματος. Το 1815, με τη συνθήκη του Παρισιού, δέχτηκε να μπουν τα Επτάνησα κάτω από την προστασία της Μ. Βρετανίας, για να μην τα πάρει η Αυστρία. Ο τσάρος, παρά τις αντιδράσεις του Μέτερνιχ, διόρισε τον Καποδίστρια «γραμματέα της αυτοκρατορίας», δηλαδή υπουργό των Εξωτερικών της Ρωσίας, και του ανέθεσε να ασχοληθεί με τη λύση του ζητήματος της Ελβετίας.

Ο Καποδίστριας με επιτυχία οργάνωσε το ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης της Ελβετίας και πέτυχε την ουδετερότητά της. Την εποχή της διαμονής του στην Ελβετία μελέτησε το παιδαγωγικό σύστημα του Πεσταλότσι και το εκπαιδευτικό σύστημα του Φέλεμπεργκ, τα οποία επιδίωξε κατόπιν να εφαρμόσει στην Ελλάδα. Το 1817 του έγινε η πρόταση να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας, αλλά αρνήθηκε, γιατί θεωρούσε πολύ νωρίς ακόμη να εκτεθεί η Ελλάδα και οι Έλληνες σε κίνδυνο. Την ίδια στάση κράτησε αργότερα (1820), όταν του έγιναν ανάλογες προτάσεις. Το 1814-1815 συνόδευσε τον τσάρο στο Συνέδριο Βιέννης-Παρισίων, όπου έδειξε επίσης τις μεγάλες διπλωματικές ικανότητές του. Εκεί πέτυχε να αναγνωριστούν τα Ιόνια νησιά ως «ελεύθερο κράτος» υπό την προστασία της Μ. Βρετανίας.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, όχι μόνο δεν την αποκήρυξε, αλλά προσπάθησε, πολλές φορές με επιτυχία, να πείσει τον τσάρο να ενδιαφερθεί για την τύχη των ορθόδοξων χριστιανών της Ανατολής.

Τον Αύγουστο του 1822 έπεσε στη δυσμένεια του τσάρου, γιατί φάνηκε ότι έβαζε τα ελληνικά συμφέροντα πιο πάνω από τα ρωσικά. Αυτή ήταν και η αιτία που απομακρύνθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών.

Ζήτησε άδεια «για λόγους υγείας» και εγκαταστάθηκε στη Γενεύη.

Από εκεί συνέχισε να εργάζεται για την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Επί τεσσεράμισι ολόκληρα χρόνια γυρνώντας τις διάφορες πόλεις της Ευρώπης, προσπαθούσε να πείσει τους Ευρωπαίους να βοηθήσουν την Ελληνική Επανάσταση, ενίσχυσε το κίνημα των Φιλελλήνων, βοήθησε τον Αγώνα με χρήματα, όπλα, φάρμακα κ.ά. Την εποχή που ο Καποδίστριας βρισκόταν στο Παρίσι, η εθνική συνέλευση της Τροιζήνας τον εξέλεξε πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας (Απρίλιος 1827). Τον Ιανουάριο του 1828, αφού πρώτα υπέβαλε την παραίτησή του από τα καθήκοντα του υπουργού των Εξωτερικών στο νέο τσάρο Νικόλαο Α΄ και επισκέφθηκε τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, για να εξασφαλίσει ηθική και οικονομική υποστήριξη, ήρθε στην Ελλάδα για να αναλάβει καθήκοντα κυβερνήτη.

Η Ελλάδα που βρήκε ήταν, από το μακροχρόνιο αγώνα, τελείως κατεστραμμένη.

Ο στρατός ουσιαστικά ήταν διαλυμένος, το ναυτικό ανύπαρκτο.

Δικαστήρια δεν υπήρχαν ούτε και εκπαίδευση.

Τα οικονομικά βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση.

Ο κρατικός μηχανισμός έπρεπε να δημιουργηθεί από το μηδέν.

Ο Καποδίστριας εργάστηκε με θέρμη και ζήλο και κατόρθωσε να θέσει τις βάσεις του πρώτου ελληνικού κράτους.

Το πρώτο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ήταν το οικονομικό, γιατί τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια.

Έβαλε τις βάσεις για τη φορολογία και ίδρυσε την Εθνική Τράπεζα, προσφέροντας την ατομική του περιουσία ως ιδρυτικό κεφάλαιο.

Οργάνωσε επίσης τον πρώτο τακτικό στρατό του ελεύθερου κράτους (οχτώ τακτικά τάγματα από χίλιους άντρες το καθένα).

Πήρε σειρά μέτρων για την ανάπτυξη της γεωργίας, διέδωσε την καλλιέργεια της πατάτας και ίδρυσε γεωργική σχολή στην Τίρυνθα. Στην Αίγινα ίδρυσε ανώτερη σχολή στην οποία δίδαξαν διάσημοι λόγιοι της εποχής εκείνης. Αλλά το μεγαλύτερο βάρος έδωσε ο Καποδίστριας στη δημοτική παιδεία, γιατί πίστευε ότι η αναγέννηση του έθνους δεν μπορούσε παρά να εξαρτάται από τη μόρφωση του λαού και την πνευματική του ανάπτυξη. Γι’ αυτό ίδρυσε πολλά δημοτικά σχολεία, καθώς και διδασκαλείο στην Αίγινα για τη μόρφωση δασκάλων.

Επίσης, φρόντισε για τη διοικητική οργάνωση του κράτους. Διαίρεσε την Πελοπόννησο σε εννιά διοικητικά τμήματα και τα νησιά του Αιγαίου σε έξι και διόρισε έκτακτους επιτρόπους να τα κυβερνούν.

Όρισε να έχουν δικαίωμα ψήφου για εκλογή τοπικών αρχόντων όλοι οι άντρες που είχαν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους και δικαίωμα να εκλέγονται όσοι είχαν συμπληρώσει το 35ο.

Τις δικαστικές διαφορές θα τις έλυναν οι τοπικοί δημογέροντες μέχρι τη στιγμή που θα ιδρύονταν τα τακτικά δικαστήρια. Επιπλέον ίδρυσε ταχυδρομική υπηρεσία και δημοσίευσε ταχυδρομικό κανονισμό. Με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης (1829) η Τουρκία αναγνώρισε την αυτονομία της Ελλάδας και με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) οι Μεγάλες Δυνάμεις αναγνώρισαν την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος.

Η διοίκηση όμως του Καποδίστρια είχε πολλά αρνητικά σημεία.

Επειδή ήταν οπαδός της «φωτισμένης δεσποτείας», δεν πίστευε στα φιλελεύθερα πολιτεύματα και γι’ αυτό διέλυσε αμέσως την εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, που τον είχε εκλέξει ως κυβερνήτη, και στη θέση της ίδρυσε γερουσία, τα μέλη της οποίας διόριζε ο ίδιος και η οποία ονομάστηκε «Πανελλήνιο». Έτσι δημιούργησε συγκεντρωτική εξουσία και κυβερνούσε αυταρχικά. Επίσης παραμέρισε πολλούς από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες της Επανάστασης και δημιούργησε εναντίον του ισχυρή αντίδραση, που κατέληξε σε σφοδρή αντιπολίτευση. Κέντρο της αντιπολίτευσης έγιναν η Μάνη και η Ύδρα. 

Η Ύδρα αποσπάστηκε από το κράτος και ίδρυσε δική της κυβέρνηση, τη «Συνταγματική Επιτροπή», στην οποία συμμετείχαν ο Μιαούλης, ο Μαυροκορδάτος και άλλοι επιφανείς ηγέτες της Επανάστασης. Μεγάλη επίσης αντίδραση στο έργο του κυβερνήτη πρόβαλαν οι πρεσβευτές της Αγγλίας και Γαλλίας, γιατί πίστευαν πως ο Καποδίστριας ήταν όργανο της ρωσικής πολιτικής. 

Τέλος, η Μάνη επαναστάτησε εναντίον του κυβερνήτη και ο Καποδίστριας διέταξε τη φυλάκιση του Π. Μαυρομιχάλη ως ηθικού υπεύθυνου, ενώ το γιο του Γεώργιο και τον αδελφό του Κωνσταντίνο τους έθεσε υπό αστυνομική επιτήρηση.

Στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 οι Γεώργιος και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης δολοφόνησαν τον Καποδίστρια στην είσοδο του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο.

Με τη δολοφονία του ανακόπηκε το ανορθωτικό του έργο.

Η Ελλάδα έχασε έναν ικανό κυβερνήτη.

Παρά τα αρνητικά σημεία της πολιτικής του, ο Καποδίστριας πέτυχε σε πολλούς τομείς ενώ κάποιοι κρατικοί θεσμοί έχουν ως τη σύγχρονη εποχή τη σφραγίδα της πολιτικής του.

Ο ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος τον χαρακτήρισε ως υπόδειγμα άνδρα που με αυταπάρνηση εργάστηκε για τα κοινά.

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος

Η αναζήτηση στο άρθρο :    Kapodistrias, Ioannis, Kapodistrias, John, Πολιτική, #kapodistrias, #ioanniskapodistrias, @kapodistriasioannis,