Θηλαστικά - Thilastika

Ομοταξία σπονδυλωτών που περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα ζώα του ζωικού βασιλείου (φάλαινα, ελέφαντας) καθώς και τα τελειότερα (άνθρωπος).  .  .  .

Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ο θηλασμός των νεογνών με γάλα από τους αδένες των μαστών του θηλυκού που καταλήγουν σε θηλές, από όπου πήραν και το όνομα θηλαστικά. Ένα άλλο κύριο χαρακτηριστικό των θηλαστικών είναι το τρίχωμα στο δέρμα τους εκτός από τον ελέφαντα, τον ιπποπόταμο, τις φάλαινες, τα δελφίνια και άλλα υδρόβια που έχουν άτριχο δέρμα.

Το σώμα τους χωρίζεται εξωτερικά σε κεφάλι, κορμό, ουρά (όχι πάντα) και άκρα. Στα υδρόβια η προσαρμογή στο υδροδυναμικό σχήμα τείνει να ελαττώσει εξωτερικά τη διάκριση των μερών αυτών.

Άλλα χαρακτηριστικά τους είναι:

α) Είναι θερμόαιμα ή ομοιόθερμα, δηλαδή έχουν σταθερή θερμοκρασία σώματος.

β) Το εξωτερικό τους περίβλημα (βλ. λ. δέρμα) έχει αδένες ιδρωτοποιούς, σμηγματογόνους και τους μαστικούς.

γ) Ο σκελετός του κρανίου τους έχει δύο ινιακούς κονδύλους και του λαιμού τους, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει εφτά αυχενικούς σπονδύλους. Τα περισσότερα έχουν ουρά.

δ) Το στόμα τους έχει δόντια στις δύο σιαγόνες.

ε) Τα μάτια και τα βλέφαρά τους είναι κινητά, ενώ τα πτερύγια των αφτιών «σαρκώδη».

στ) Έχουν, γενικά, τέσσερα άκρα προσαρμοσμένα σε κάθε μορφή μετακίνησης. Εξαίρεση αποτελούν μερικά που έχουν μόνο δύο άκρα ή καθόλου.

ζ) Η καρδιά τους έχει τέσσερις χώρους, η αορτή είναι αριστερά και τα ερυθροκύτταρά τους είναι χωρίς πυρήνα.

η) Αναπνέουν με πνεύμονες και έχουν αναπτυγμένο φωνητικό σύστημα.

θ) Το διάφραγμα που χωρίζει τις κοιλότητες του στήθους και της κοιλιάς είναι μυώδες.

ι) Το νευρικό τους σύστημα έχει αναπτυγμένο εγκέφαλο και δώδεκα ζεύγη εγκεφαλικά νεύρα.

ια) Τα δύο γένη βρίσκονται σε χωριστά άτομα, που είναι ή αρσενικά ή θηλυκά (γονοχωριστικά).

ιβ) Το ωάριό τους αναπτύσσεται σε έμβρυο μέσα στο σώμα τους σε ειδικό θύλακο, τη μήτρα, και συνδέεται με αυτήν με πλακούντα. Αυτός αποτελείται από τρεις μεμβράνες, το άμνυο, τον αλαντοειδή και το χώριο.

Τον τελευταίο αυτό χαρακτήρα δεν τον έχουν τα μονοτρήματα, που αποτελούν εξαίρεση και σε ένα άλλο σημείο: όταν ενηλικιώνονται, τα δόντια τους εξαφανίζονται. Είναι ζωοτόκα δηλαδή γεννούν νεογνά τα οποία θηλάζουν. Εξαίρεση αποτελούν τα μονοτρήματα (ορνιθόρρυγχος) που γεννούν αβγά, αλλά στη συνέχεια θηλάζουν τα νεογνά τους.

Το μέγεθός τους κυμαίνεται από μερικά εκατοστά ως πολλά μέτρα. Το μικρότερο θηλαστικό είναι η μυγαλή, που φτάνει τα 5 εκ., και το μεγαλύτερο η Φάλαινα η κυανή, που φτάνει τα 30 μ. μήκος.

Στα περισσότερα το κεφάλι συνδέεται με τον κορμό με λαιμό που το μήκος του ποικίλλει. Η καμηλοπάρδαλη έχει το μακρύτερο λαιμό. Στην κοιλιακή περιοχή υπάρχουν οι γαλακτικές θηλές και σε πολλά είδη οι μαστοί, ενώ στα μαρσιποφόρα σχηματίζεται ο μάρσιπος. Η ουρά μπορεί να είναι κοντή και παχιά ή μακριά και λεπτή ή να λείπει, όπως στον άνθρωπο. Σε πολλά θηλαστικά η ουρά χρησιμεύει ως όργανο ισορροπίας. 

Τα θηλαστικά έχουν τέσσερα άκρα. Στα πρωτεύοντα τα δύο μπροστινά έχουν διαμορφωθεί σε συλληπτήρια όργανα (χέρια), ενώ στα υδρόβια σε κολυμβητικά πτερύγια.

Σε ορισμένα κητώδη θηλαστικά τα πίσω άκρα έχουν ατροφήσει. Τα άκρα έχουν δάχτυλα με νύχια ή οπλές, ενώ στα υδρόβια υπάρχουν δερματικές πτυχές ανάμεσα στα δάκτυλα, για να βοηθούν στην κολύμβηση. Δερματικές πτυχές ανάμεσα στα δάχτυλα έχουν και οι νυχτερίδες.

Το δέρμα των θηλαστικών έχει προστατευτικά εξαρτήματα και σχηματισμούς, όπως τρίχες, νύχια, φολίδες, κεράτινες πλάκες, κέρατα, οπλές, ιδρωτοποιούς, σμηγματογόνους και μαστικούς αδένες καθώς και υποδεκτικά όργανα των γενικών αισθήσεων. Το δέρμα με τους σχηματισμούς του συμβάλλει στην προστασία, την άμυνα του ζώου και στη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας του σώματος. Αυτό επιτυγχάνεται με τις τρίχες, την εφίδρωση, την αγγειοδιαστολή και συστολή καθώς και με το στρώμα λίπους του υποδόριου ιστού. Οι σμήριγγες (μουστάκια) των θηλαστικών εξυπηρετούν την αίσθηση της αφής.

Οι αισθήσεις των θηλαστικών είναι αναπτυγμένες, όπως και τα αντίστοιχα αισθητήρια όργανα της όρασης, ακοής, γεύσης, όσφρησης και αφής. Τα νυχτόβια θηλαστικά έχουν αναπτυγμένη όραση, ενώ ορισμένα όπως οι φάλαινες, οι νυχτερίδες, τα δελφίνια έχουν αναπτυγμένη την αίσθηση του προσανατολισμού, του εντοπισμού της απόστασης των αντικειμένων κ.ά.

Ο σκελετός και εξωτερικά όργανα των θηλαστικών είναι προσαρμοσμένα στον τρόπο ζωής τους, όπως βάδισμα, τρέξιμο, πήδημα, πτήση, κολύμβηση, αναρρίχηση κ.ά. καθώς και στη διατροφή τους (φυτοφάγα, σαρκοφάγα, παμφάγα).

Το ζευγάρωμα γίνεται όταν το θηλυκό ωριμάσει γεννητικά. Υπάρχουν θηλαστικά μονογαμικά όπως ο λύκος, η αλεπού κ.ά. και πολυγαμικά με πιο συνηθισμένη την πολυγυνία, δηλαδή το αρσενικό να ζευγαρώνει με διαφορετικά θηλυκά στην ίδια αναπαραγωγική περίοδο.

Τα δύο φύλα έλκονται με την όσφρηση.

Η γονιμοποίηση είναι εξωτερική, ενώ η περίοδος κυοφορίας ποικίλλει στα διάφορα είδη.

Το έμβρυο αναπτύσσεται στη μήτρα και τρέφεται από το μητρικό σώμα με τον πλακούντα. Εξαίρεση αποτελούν τα μονοτρήματα, όπου το έμβρυο αναπτύσσεται στο αβγό, και τα μαρσιποφόρα, όπου η εμβρυακή ανάπτυξη αρχίζει στη μήτρα και ολοκληρώνεται στο μάρσιπο.

Τα νεογνά ακολουθούν για ένα διάστημα τη μητέρα, η οποία τα τρέφει και τα φροντίζει.

Το μητρικό ένστικτο είναι πολύ αναπτυγμένο.

Ορισμένα θηλαστικά, όπως οι σκαντζόχοιροι και τα τρωκτικά, που ζουν σε ψυχρά κλίματα, πέφτουν λόγω έλλειψης τροφής σε ένα είδος χειμέριας νάρκης, που λέγεται χειμέριος ύπνος και είναι μικρότερης διάρκειας από τη χειμέρια νάρκη των ερπετών.

Η γεωγραφική τους εξάπλωση είναι πολύ μεγάλη λόγω της δυνατότητας προσαρμογής τους σε διαφορετικά περιβάλλοντα, αλλά και της μεσολάβησης του ανθρώπου για τον οποίο είχαν και έχουν τεράστια σημασία. Από παλιά ο άνθρωπος εξημέρωσε πολλά είδη τα οποία χρησιμοποιεί για τροφή, ένδυση, υπόδυση καθώς και στην εργασία του, την προστασία, την ψυχαγωγία και για ερευνητικούς σκοπούς.

Το εντατικό κυνήγι και η ρύπανση του περιβάλλοντος είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση ή και εξαφάνιση ορισμένων ειδών ή ποικιλιών θηλαστικών.

Τα τελευταία χρόνια εντείνονται οι προσπάθειες από κράτη, οργανώσεις και άτομα για την προστασία των σπάνιων και απειλούμενων με εξαφάνιση ζώων.

 

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος

Η αναζήτηση στο άρθρο :   #thilastika, #8ilastika, #θυλαστικα, @thilastika,

           GLi – Pedia, Εγκυκλοπαίδεια,