Καραγκιόζης - Karagkiozis

Η λέξη είναι τουρκική (καρά = μαύρος + γκιοζ = μάτια, δηλαδή μαυρομάτης) = έτσι ονομάζεται ο ήρωας του ελληνικού θεάτρου σκιών.   .   .  .

Πότε πρωτοεμφανίστηκε και ποια είναι η καταγωγή του λαϊκού θεάτρου σκιών είναι άγνωστο.

Ξέρουμε μόνο ότι αυτό ήταν δημιούργημα των ασιατικών λαών (Κίνα, Ιάβα, Σιάμ κ.ά.) και ότι πρωτοεμφανίστηκε ως θρησκευτικό θέατρο.

Στις μουσουλμανικές χώρες οι παραστάσεις του θεάτρου σκιών δίνονταν στα μοναστήρια των δερβίσηδων και είχαν ηθοπλαστικό χαρακτήρα.

Για το δημιουργό του Καραγκιόζη στην Τουρκία υπάρχουν διάφοροι θρύλοι.

Σύμφωνα με έναν από αυτούς, ο σουλτάνος Ορχάν (1326-1359) διέταξε τη θανάτωση του Καραγκιόζη, έπειτα όμως λυπήθηκε γι’ αυτό και για να τον παρηγορήσει ο υπασπιστής του, ζωντάνεψε τον Καραγκιόζη στο θέατρο σκιών.

Αναμορφωτής του ελληνικού Καραγκιόζη θεωρείται ο Δημ. Μίμαρος, ο οποίος ονομάστηκε έτσι για την εξαιρετική μιμητική του ικανότητα. Πλούτισε το δραματολόγιο του θεάτρου σκιών με νέα έργα, παρμένα όλα σχεδόν από την ελληνική ιστορία. Τελειοποίησε την τεχνική, απάλλαξε το θέαμα του Καραγκιόζη από άσεμνες σκηνές και βωμολοχίες και τον έκανε έτσι κατάλληλο, όχι μόνο για γυναίκες, αλλά και για παιδιά. Πάντως ο ελληνικός Καραγκιόζης έχει τουρκική προέλευση.

Η πλοκή εκτυλίσσεται πάντα στην Τουρκία ή τουλάχιστο σε τουρκοκρατούμενη περιοχή.

Ακόμα και αν ο τόπος του δράματος συμβαίνει να είναι άλλος, τα πρόσωπα μιλούν σαν να βρίσκονται σε τουρκικό περιβάλλον και είναι χωρισμένα σε Τούρκους και ραγιάδες.

Στα χέρια όμως των Ελλήνων ο Καραγκιόζης έγινε αντιπροσωπευτικός τύπος της φυλής.

Εκτός από τον Καραγκιόζη και το Χατζηαβάτη, τα κυριότερα πρόσωπα του ελληνικού θεάτρου σκιών είναι:

Ο σιόρ Διονύσιος (Νιόνιος), που μιλά διάλεκτο επτανησιακή και αντιπροσωπεύει το μορφωμένο Επτανήσιο, τον επηρεασμένο από τη Δύση,

- ο μπαρμπα-Γιώργος, θείος του Καραγκιόζη, με διάλεκτο και στολή ρουμελιώτικη, αντιπροσωπευτικός τύπος Ρουμελιώτη,

- ο πασάς, αντιπρόσωπος της στρατιωτικής εξουσίας των Τούρκων,

- ο βεζίρης, πρωθυπουργός, αντιπρόσωπος του σουλτάνου ο Βεληγκέκας, που μιλάει ελληνοαλβανική διάλεκτο και ενσαρκώνει τη βία και τη βαρβαρότητα μάλλον, παρά τη γενναιότητa ο Θανάσης Βάγιας, αντιπροσωπευτικός τύπος του προδότη,

- ο Σολομών, Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη, αντιπρόσωπος της δύναμης του χρήματος,

- ο Σελίμ, τύπος ερωτευμένου που συναντά πάντα εμπόδια και δυσκολίες

- ο Μορφονιός, ψευτοδιανοούμενος που μιλάει πάντα σαν χαϊδεμένο μικρό παιδί

- ο Σταύρακας, τύπος κουτσαβάκη 

- ο Πεπόνιας, αστυφύλακας

- το Κολλητήρι, γιος του Καραγκιόζη που αποτελεί πανομοιότυπο του πατέρα του, καθώς και άλλοι διάφοροι τύποι. 

Η δουλειά του καραγκιοζοπαίκτη είναι πραγματικά δύσκολη και απαιτεί μεγάλη ετοιμότητα πνεύματος για να μπορέσει να υποδυθεί και να αποδώσει μόνος του τόσους τύπους.

Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος