Ησίοδος - Isiodos

(μέσα 8ου π.Χ. αι.).  Αρχαίος Έλληνας ποιητής, ο πατέρας του διδακτικού έπους. Πολλά είναι τα έργα που αποδίδονται στον Ησίοδο.  .  .  .

Ο Ησίοδος γεννήθηκε σ’ ένα μικρό χωριό της Βοιωτίας, την Άσκρα. Εκεί είχε καταλήξει η οικογένειά του, που καταγόταν από την αιολική Κύμη, ύστερα από πολλά ταξίδια του πατέρα του που ήταν ναυτικός. Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Ησίοδος ήρθε σε σύγκρουση με τον αδελφό του Πέρση για το μοίρασμα της πατρικής περιουσίας. Η υπόθεση έφτασε στους δικαστές, που, δωροδοκημένοι από τον Πέρση, έδωσαν σ’ εκείνον το δίκιο. Με αφορμή τη σύγκρουση με τον αδελφό του έγραψε ο Ησίοδος το έργο του «Έργα και ημέραι».

Πολλά είναι τα έργα που αποδίδονται στον Ησίοδο. 

Αυτά όμως που θεωρούνται γνήσια είναι η «Θεογονία», το «Έργα και ημέραι» και η «Ασπίς του Ηρακλέους». 

Από το τελευταίο αυτό, που αποτελείται από 480 στίχους, μόνο οι 56 πρώτοι θεωρούνται γνήσιοι. Προέρχονται μάλιστα από ένα άλλο έργο του Ησιόδου που έχει χαθεί. Αυτό αποτελούσε συνέχεια της «Θεογονίας», ο τίτλος του ήταν «Ηοίαι» και ανέφερε τις γυναίκες που γέννησαν ήρωες με θεούς. Οι υπόλοιποι στίχοι δεν είναι γνήσιοι και ίσως να ανήκουν σε κάποιον από τους μαθητές του Ησιόδου.

Ορισμένα από τα έργα που αποδίδονται στον Ησίοδο, χωρίς να είναι γνήσια, είναι: «Ορνιθομαντία», «Κήυκος γάμος», «Μελαμπόδεια», «Θησέως εις Αίδου κατάβασις», «Γης περίοδος» κτλ.

α) «Θεογονία» :    Είναι έργο θεολογικό.     Ο ποιητής προσπαθεί να συνταιριάσει όλους τους μύθους που υπήρχαν σχετικά με τη γέννηση των θεών. Κεντρική ιδέα του ποιήματος είναι πως η βασιλεία του Δία εγκαινιάζει μια εποχή δικαιοσύνης για τον κόσμο.

β) «Έργα και ημέραι»:     Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, το ποίημα αυτό γράφτηκε από τον Ησίοδο με αφορμή τις προστριβές του με τον αδελφό του Πέρση. Σ’ αυτό προσπαθεί να πείσει τον άπληστο και τεμπέλη Πέρση να στραφεί σ’ ένα σωστό δρόμο ζωής, που αρχή της θα έχει την τίμια δουλειά και τη δικαιοσύνη. Ο τρόπος όμως που είναι γραμμένο, χωρίς πολλές λεπτομέρειες για τα οικογενειακά των δύο αδελφών, το κάνει γενικό μήνυμα δικαιοσύνης και εργατικότητας.

Στο πρώτο μέρος (Έργα) ο Ησίοδος επαινεί την εργασία που επιβλήθηκε στον άνθρωπο από τους θεούς και –όπως και στη Θεογονία– αναφέρεται πάλι στη δικαιοσύνη του Δία και των άλλων θεών που τιμωρούν το φθόνο και την αδικία. Στο δεύτερο μέρος (Ημέραι) παραθέτει τις ευνοϊκές ή όχι, από θρησκευτική άποψη, μέρες για τις διάφορες εργασίες.

Γενικά το έργο του είναι ηθικοθρησκευτικού περιεχομένου.

Το έργο του Ησιόδου φαίνεται βαθιά επηρεασμένο από τον Όμηρο, παρόλο που το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωές του είναι διαφορετικό από εκείνο των ηρώων του Ομήρου.

Οι ίδιοι οι ήρωες του, ιδιαίτερα στο «Έργα και ημέραι», είναι πολύ πιο άνθρωποι από τους ομηρικούς.

Τους διακρίνουν τα ανθρώπινα πάθη, η σκληρότητα, η ζήλια, η αδικία και πάνω απ’ όλα το προσωπικό τους συμφέρον. Μέσα σ’ αυτή τη σκληρή πραγματικότητα ο ποιητής προσπαθεί να υποστηρίξει τα δικά του ιδανικά για τη δικαιοσύνη και την εργασία, προσφέροντας έτσι την προσωπική του βοήθεια για την καλυτέρευση του κόσμου της εποχής του.

Η στιχουργική του Ησιόδου, όπως και το λεξιλόγιό του, είναι σε πολλά σημεία όμοια με του Ομήρου, και το ίδιο έντονο υπάρχει και εδώ το αίσθημα της φύσης. Μέτρο των ποιημάτων του είναι το δακτυλικό εξάμετρο. Η έκφραση του Ησιόδου χαρακτηρίζεται από απλότητα και ακριβολογία. Δε στολίζει τις φράσεις του με επίθετα, ούτε με μεγαλόπρεπες εικόνες, στοιχεία τόσο αγαπημένα στον Όμηρο. Απλός, αυθόρμητος και ευαίσθητος, προσπαθεί να προσαρμόσει στα έργα του τα ομηρικά στοιχεία και να δημιουργήσει το καινούριο είδος του έπους, το διδακτικό. Άλλο χαρακτηριστικό του έργου του Ησιόδου είναι πως αυτό παρουσιάζεται προσωπικό, επώνυμο.

Ο Ησίοδος είναι ο πρώτος ποιητής του οποίου ξέρουμε το όνομα και την προσωπική του ιστορία, όπως επίσης είναι ο πρώτος που εκφράζει την αντίληψη ενός κόσμου που εξελίσσεται και δεν είναι στατικός.

Η αξία του Ησιόδου ως αντιπρόσωπου ενός νέου λογοτεχνικού είδους αναγνωρίστηκε από τα πολύ παλιά χρόνια, από τους συγχρόνους του ακόμα.

Πολλοί μεταγενέστεροι ποιητές έγραψαν κατά το πρότυπο του Ησιόδου άλλοι έργα καθαρά γενεαλογικά, κατά τη «Θεογονία», και άλλοι καθαρά διδακτικά –κατά το «Έργα και ημέραι»–, όπως ο Φωκυλίδης ο Μιλήσιος (6ος αι. π.Χ.).

Εξάλλου φαίνεται η επίδρασή του και σε έργα της λατινικής φιλολογίας, όπως π.χ. στα «Γεωργικά» του Βιργίλιου, γεγονός που φανερώνει την εκτίμηση που είχαν για την τέχνη του και στη ρωμαϊκή εποχή.

Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος