ιωνικός ρυθμός – ionikos rithmos

Ο ιωνικός ρυθμός, μαζί με το δωρικό, αποτελούν τα δύο εξαίρετα επιτεύγματα του ελληνικού πνεύματος στο χώρο της αρχιτεκτονικής.  .  .

 Αρχιτεκτονικός ρυθμός που αναπτύχθηκε στην Ιωνία της Μ. Ασίας.

Ο ιωνικός ρυθμός, στην προσπάθεια των δημιουργών του να τον διαφοροποιήσουν από το δωρικό και να τον απελευθερώσουν από ξένα στοιχεία, ακολούθησε μια εξέλιξη που φαίνεται στα κτίρια που κατασκευάστηκαν σε διάφορες εποχές. Έτσι, στις πρώτες μορφές του είναι φανερή η επίδραση της ασσυριακής, αιγυπτιακής και κυπριακής τεχνοτροπίας. Στην κατοπινή του εξέλιξη, τα ξενικά στοιχεία μεταπλάστηκαν και διαφοροποιήθηκαν σύμφωνα με την ιωνική ευαισθησία, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ο καθαρά ιωνικός ρυθμός.

Στην Αθήνα η εξέλιξή του, κάτω από συνθήκες οικονομικής και πνευματικής ακμής, πήρε ιδιαίτερη μορφή, τον αττικό ρυθμό.

Ο ιωνικός ρυθμός διαφέρει από το δωρικό κυρίως στη μορφή του κίονα και σε μερικά μέρη του θριγκού.

Ο ιωνικός κίονας στηρίζεται πάνω σε ιδιαίτερη βάση, τη σπείρα.

Είναι ψηλότερος και λεπτότερος από το δωρικό, η λέπτυνσή του προς τα πάνω είναι λιγότερο απότομη και οι γλυφές του είναι περισσότερες, 22 ή 24, βαθύτερες και η ακμή τους επίπεδη και όχι οξεία όπως στο δωρικό.

Στην κορυφή του κίονα είναι τοποθετημένο το κιονόκρανο.

Η καθαρή μορφή του αποτελείται από το κυμάτιο ή επίθημα, που σχηματίζει τις περίφημες έλικες, και από τον αστράγαλο σε μορφή είτε απλής ταινίας είτε περιδέραιου από ψηφίδες.

Ο αστράγαλος συνδέει το κυμάτιο με τον κορμό του κίονα με τη μεσολάβηση του υποτραχήλιου.

Πάνω στα κιονόκρανα και με τη μεσολάβηση αβάκων στηρίζεται το επιστύλιο, που διαιρείται σε τρεις ζώνες (τριταινιωτό), η καθεμιά από τις οποίες βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια κλιμακωτή επιφάνεια προεξοχών. Πάνω από το επιστύλιο υπάρχει κυμάτιο, το οποίο επίσης προεξέχει και διαχωρίζει τη ζωφόρο από το επιστύλιο. Η ζωφόρος, η δεύτερη σημαντική διαφορά ιωνικού και δωρικού ρυθμού, είναι επίπεδη επιφάνεια με πλάτος όσο και το επιστύλιο, διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις από τη μυθολογία και την ιστορία. Η ζωφόρος απουσιάζει τελείως από μερικούς ναούς και άλλα μνημεία της Ιωνίας. Πάνω στη ζωφόρο στηρίζεται το γείσον, πλάκα διαιρεμένη σε δύο ζώνες, τους γεισίποδες, που δίνουν την εντύπωση ξύλων της στέγης. Οι γεισίποδες λείπουν τελείως σε έργα αττικού ρυθμού. Πάνω από το γείσο, στις δύο μεγάλες πλευρές του ναού, υπάρχει υδρορροή, η λεγόμενη σίμη.

Δημιουργήματα του ιωνικού ρυθμού υπήρξαν πολλά, μερικά από τα οποία είναι γνωστά από ανασκαφές, από αναπαραστάσεις σε αγγεία, ή μόνο από περιγραφές. Ιωνικού ρυθμού ήταν ο θησαυρός των Κνιδίων, Σιφνίων (525 π.Χ.) και Μασσαλιωτών στους Δελφούς, το «μνημείον των Νηρηίδων» στην Ξάνθο, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. Επίσης, το Αρτεμίσιο της Εφέσου, ένα από τα εφτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ακόμη, ο ναός της Αθηνάς στην Πριήνη (550 π.Χ.), το γ΄ και δ΄ Ηραίο στη Σάμο (570/60 π.Χ.-τέλη του 4ου π.Χ. αι.), ο ναός της Νεανδρείας στην Τρωάδα, ο ναός της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη, ο ναός του Ιλισσού, και τέλος το Ερέχθειο (βλ. λ. Ακρόπολη Αθηνών).

  Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος