Ιράν - Iran

Ένα από τα κράτη της Δ. Ασίας. Αποτελεί τμήμα του οροπεδίου του Ιράν, είναι ορεινό με στέπες και ερήμους. Το κλίμα του ξηρό Ηπειρωτικό με έκταση 1.640.000τ.χ. και με πληθυσμό 18.000.000 κατ. Με πρωτεύουσά του την Περσία.  .  .

  

Κράτος της νοτιοδυτικής Ασίας.

Έκταση: 1.648.000 τ. χλμ.

Πληθυσμός: 63.442.000 κάτ.

Πρωτεύουσα: Τεχεράνη (6.758.845 κάτ.)

Πολίτευμα: Δημοκρατία

Γλώσσα: Περσική

Θρησκεία: Ισλαμισμός

Νόμισμα: Ριάλ

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

α) Θέση - Σύνορα. Το Ιράν βόρεια βρέχεται από την Κασπία θάλασσα και συνορεύει με την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, νότια βρέχεται από τον Περσικό κόλπο και τον κόλπο του Ομάν (Ινδικός ωκεανός), ανατολικά συνορεύει με το Αφγανιστάν και το Πακιστάν και δυτικά με την Τουρκία και το Ιράκ.

β) Μορφολογία. Το κεντρικό τμήμα του Ιράν καταλαμβάνεται από ένα μεγάλο οροπέδιο που πλαισιώνεται από ψηλές οροσειρές. Πρόκειται για μια μεγάλη στεπώδη και ερημική έκταση, που χωρίζεται από διάφορες αλυσίδες υψιπέδων σε μεγάλες αργιλώδεις λεκάνες (καβίρ). Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι η Νταστ-ε-Καβίρ, που καλύπτει το βόρειο τμήμα του οροπεδίου και η Νταστ-ε-Λουτ, που καλύπτει το νοτιοανατολικό του τμήμα. Στο βόρειο τμήμα της χώρας, κατά μήκος των ακτών της Κασπίας θάλασσας, εκτείνονται τα όρη Ελμπούρζ με ψηλότερη κορυφή το Ντάμαβαντ (περίπου 5.605 μ.), που είναι και η πιο ψηλή κορυφή της δυτικής Ασίας. Από το βορειοδυτικό τμήμα του Ιράν ξεκινά η μεγάλη οροσειρά του Ζάγρου, που κατευθύνεται βορειοανατολικά και προχωρεί κατά μήκος των ακτών του Περσικού κόλπου, με ψηλότερη κορυφή τη Ζαρντ Κουχ (4.548 μ.). Εκτός από τα παράλια του Περσικού κόλπου και του κόλπου του Ομάν καθώς και της Κασπίας θάλασσας, όπου υπάρχουν πεδινές εκτάσεις που αποκλείονται από την υπόλοιπη χώρα με τους όγκους των βουνών, υπάρχει στα νοτιοδυτικά σύνορα με το Ιράκ μια σχετικά μεγάλη πεδινή έκταση, το Χουζιστάν, που είναι προέκταση της πεδιάδας της Μεσοποταμίας. Τέλος, στο Ιράν υπάρχει έντονη ηφαστειακή δραστηριότητα. Ο κυριότερος ηφαιστειακός κώνος της χώρας είναι το Ντάμαβαντ.

γ) Ποτάμια - Λίμνες. Ο μοναδικός πλωτός ποταμός της χώρας είναι ο Καρούν, που πηγάζει από την οροσειρά του Ζάγρου, διαρρέει την περιοχή του Χουζιστάν, και χύνεται στον Περσικό κόλπο. Άλλοι σημαντικοί ποταμοί που διαρρέουν την περιοχή είναι ο Καρχέχ και ο Ντιγιάλα. Από τους ποταμούς που χύνονται στην Κασπία θάλασσα, ο μεγαλύτερος σε μήκος είναι ο Σεφίντ Ροντ. Τρεις από τους ποταμούς του Ιράν αποτελούν τις μεθορίους με τις γειτονικές του χώρες. Αυτοί είναι ο Αράς, στα σύνορα με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, ο Ατρέκ, στα σύνορα με το Τουρκμενιστάν, και ο Σατ-ελ-Αράμπ, στα σύνορα με το Ιράκ. Εκτός από τους ποταμούς αυτούς, σε πολλά σημεία του Ιράν δημιουργούνται μεγάλοι χείμαρροι τις περιόδους που λιώνουν τα χιόνια.

Οι περισσότερες από τις λίμνες του Ιράν είναι αλμυρές. Οι σημαντικότερες είναι η Ουρμία βορειοδυτικά, η Ναμάκ στο βορειοδυτικό τμήμα του κεντρικού οροπεδίου και η Τζαζ Μουριάν νοτιοανατολικά, στην περιοχή του Βελουχιστάν.

δ) Κλίμα. Το κλίμα της χώρας ποικίλλει ανάλογα με τις περιοχές. Στο κεντρικό οροπέδιο επικρατεί το κλίμα της στέπας, με λιγοστές βροχές, στις νότιες παράκτιες περιοχές το κλίμα είναι τροπικό, με ήπιους χειμώνες, στις βόρειες πεδινές περιοχές που βρέχονται από την Κασπία θάλασσα υποτροπικό, με δροσερά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες, ενώ στις ορεινές περιοχές ηπειρωτικό, με μεγάλες εποχιακές αλλά και ημερήσιες διαφορές θερμοκρασίας. Οι περισσότερες βροχοπτώσεις σημειώνονται στις ορεινές περιοχές του Ελμπούρζ και του Ζάγρου.

ε) Βλάστηση - Ζώα. Στο κεντρικό οροπέδιο, αλλά και στις νότιες παράκτιες περιοχές, επικρατεί γενικά η ερημική και στεπώδης βλάστηση, ενώ στις ορεινές περιοχές της χώρας η τροπική, αλλά και η μεσογειακή. Έτσι, στην ορεινή περιοχή του Ελμπούρζ και σε ορισμένες περιοχές του Ζάγρου με μεγάλο υψόμετρο υπάρχουν δάση με οξιές και βελανιδιές αλλά και αμυγδαλιές, καρυδιές και αχλαδιές. Στις νότιες παράκτιες περιοχές ευδοκιμούν οι χουρμαδιές.

Στην ορεινή περιοχή του Ελμπούρζ ζουν πολλά θηλαστικά της νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως αρκούδες, λύκοι, αλεπούδες, κατσίκες κ.ά., αλλά η πανίδα της χώρας περιλαμβάνει και πολλά άγρια ζώα, που ζουν κυρίως στο κεντρικό οροπέδιο και στις νότιες παράκτιες περιοχές, όπως γαζέλες, ζέβρες, τίγρεις και φώκιες. Ωστόσο, τα περισσότερα από αυτά τα είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Επίσης, στη χώρα υπάρχουν τουλάχιστον 300 είδη πτηνών, τα περισσότερα από τα οποία είναι αποδημητικά.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Ο τομέας της γεωργίας δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος, εξαιτίας των μεγάλων άγονων εκτάσεων με ερήμους και στέπες, που καλύπτουν το κεντρικό οροπέδιο και τις νότιες παράκτιες περιοχές, αλλά και της έλλειψης τεχνητής άρδευσης. Στις εύφορες βορειοδυτικές ορεινές περιοχές καλλιεργούνται ρύζι, πατάτα, ζαχαρότευτλα, βαμβάκι, καπνός, τσάι, κηπευτικά και οπωροφόρα. Διαδεδομένη είναι και η καλλιέργεια δημητριακών, με κυριότερο το σιτάρι, το οποίο καλλιεργείται και στις άγονες περιοχές της χώρας, καθώς είναι ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες. Ιδιαίτερα αναπτυγμένη είναι η κτηνοτροφία αιγοπροβάτων, που ευνοείται ιδιαίτερα στις στεπώδεις περιοχές της χώρας και αξιοποιείται σημαντικά στην παραγωγή μαλλιού, κρέατος και δερμάτων, αλλά και η εκτροφή βοοειδών, κυρίως στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας και στο Ελμπούρζ, ενώ αναπτυγμένη είναι και η σηροτροφία, ιδιαίτερα στα παράλια της Κασπίας θάλασσας. Στην ίδια περιοχή, όπως και στις ακτές του Περσικού κόλπου, είναι αναπτυγμένη και η αλιεία. Στην Κασπία αλιεύονται οξύρρυγχοι, από όπου εξάγεται το μαύρο χαβιάρι, και στον Περσικό κόλπο μαργαριτάρια.

Ο πιο σημαντικός, όμως, παράγοντας για την οικονομία του Ιράν είναι το πετρέλαιο που περικλείει το υπέδαφος της χώρας. Το Ιράν είναι μια από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες στον κόσμο. Τα πλούσια κοιτάσματα που βρίσκονται στο δυτικό και νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας συνδέονται με πετρελαιαγωγό με το Αμπαντάν, όπου βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια του κόσμου. Εκτός από το πετρέλαιο, το υπέδαφος του Ιράν περιέχει μεγάλα αποθέματα μόλυβδου, χαλκού, ψευδάργυρου, σιδήρου, αντιμόνιου κ.ά.

Η βιομηχανία της χώρας βασίζεται στην κατεργασία των γεωργικών προϊόντων και στην εκμετάλλευση του πετρελαίου. Ιδιαίτερα αναπτυγμένη είναι η βιοτεχνία, κυρίως της κατασκευής χαλιών, που είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, βαμβακερών, μεταξωτών και ειδών αργυροχοΐας.

Το εμπόριο στηρίζεται κυρίως στην εξαγωγή πετρελαίου και διεξάγεται κυρίως με τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Γερμανία. Εξάγονται, επίσης, χαλιά, γεωργικά προϊόντα και δέρματα, ενώ εισάγονται διάφορα βιομηχανικά προϊόντα (χημικά, φαρμακευτικά, μηχανήματα, αυτοκίνητα κ.ά.).

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Ο ιρανικός πληθυσμός παρουσιάζει εθνική ανομοιογένεια, εξαιτίας των διάφορων εισβολών που έγιναν κατά καιρούς στη χώρα. Εκτός από τους Ιρανούς (Πέρσες), που αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, στη χώρα ζουν επίσης Αζέροι, Γκιλάκοι, Μαντζαράνοι, Κούρδοι, Άραβες, Λούριοι, Βελούχοι και Τουρκομάνοι.

Επίσημη θρησκεία είναι ο ισλαμισμός, που αντιπροσωπεύεται κυρίως από σιίτες μουσουλμάνους. Στη χώρα κατοικεί, επίσης, ένα μικρό ποσοστό σουνιτών μουσουλμάνων, ζωροαστριστών, εβραίων, χριστιανών και βαχαϊστών. Επίσημη γλώσσα είναι η περσική (φαρσί), αλλά ομιλούνται και διάφορες σύγχρονες περσικές διάλεκτοι, τουρανικές διάλεκτοι, η κουρδική, η λουρική και, σε μικρό ποσοστό, η βελουχική, η αραβική, η τουρκική κ.ά.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων ζει στα αστικά κέντρα, ενώ υπάρχουν και ορισμένοι νομάδες ή ημινομάδες στις ερημικές και στεπώδεις περιοχές της χώρας. Εκτός από την πρωτεύουσα Τεχεράνη, οι σημαντικότερες πόλεις του Ιράν είναι το Ισφαχάν (1.266.072 κάτ.), η Μασάντ (1.887.405 κάτ.), η Ταμπρίζ (1.191.043 κάτ.), η Σιράζ (1.053.025 κάτ.), η Κομ (777.677 κάτ.), το Αμπαντάν (296.081 κάτ.) κ.ά.

Το Ιράν είναι διαιρεμένο σε 28 διοικητικές περιφέρειες (οστάν): Αρνταμπίλ (πρωτ. Αρνταμπίλ), Γιαζντ (πρωτ. Γιαζντ), Γκιλάν (πρωτ. Ραστ), Γκολεστάν (πρωτ. Γκοργκάν), Δυτικό Αζερμπαϊτζάν (πρωτ. Ορουμιγιέ), Ζανζάν (πρωτ. Ζανζάν), Ιλάμ (πρωτ. Ιλάμ), Ισφαχάν (πρωτ. Ισφαχάν), Καζβίν (πρωτ. Καζβίν), Ανατολικό Αζερμπαϊτζάν (πρωτ. Ταμπρίζ), Κερμάν (πρωτ. Κερμάν), Κερμανσάχ ή Μπαχταράν (πρωτ. Κερμανσάχ), Κομ (πρωτ. Κομ), Κουρδιστάν (πρωτ. Σαναντάζ), Κοχγκιλουγιέ-Μπουγιέρ Αχμάντ (πρωτ. Γιασούζ), Λορεστάν (πρωτ. Χοραμαμπάντ), Μαζανταράν (πρωτ. Σαρί), Μαρκαζί (πρωτ. Αράκ), Μπουσέχρ (πρωτ. Μπουσέχρ), Σεμνάν (πρωτ. Σεμνάν), Σιστάν-Βελουχιστάν (πρωτ. Ζαχεντάν), Τεχεράνη (πρωτ. Τεχεράνη), Φαρς (πρωτ. Σιράζ), Χαμαντάν (πρωτ. Χαμαντάν), Χαχάρ Μαχάλ-Μπαχτιαρί (πρωτ. Σαρ-ε-Κορντ), Χορασάν (πρωτ. Μασχάντ), Χορμοζγκάν (πρωτ. Μπαντάρ Αμπάς), Χουζιστάν (πρωτ. Αχβάζ).

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Μεγάλη ήταν η ανάπτυξη του αρχαίου περσικού πολιτισμού που αναπτύχθηκε στο έδαφος του σύγχρονου Ιράν, έτσι όπως εκφράστηκε σε ποικίλους τομείς της τέχνης (αρχιτεκτονική, γλυπτική, λογοτεχνία κ.ά.). Η σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή του Ιράν εντοπίζεται κυρίως στην ανάπτυξη της νεότερης τέχνης του κινηματογράφου, δίνοντας μια σειρά διεθνώς αναγνωρισμένων σκηνοθετών στην παγκόσμια κινηματογραφία.

α) Λογοτεχνία. Το πρώτο αξιόλογο περσικό κείμενο είναι η Αβέστα, το ιερό βιβλίο της θρησκείας του Ζωροάστρη (περίπου 600 π.Χ.), το οποίο περιέχει τα ποιήματα-ύμνους «Γκάθα». Επόμενα αξιόλογα ποιητικά δείγματα εμφανίστηκαν κατά την περίοδο των Σαμανιδών, κατά τον 9ο αι., μετά την αραβική κατάκτηση της χώρας, με τον ποιητή Ρουντάγκι, οποίος δημιούργησε ένα νέο λογοτεχνικό είδος, την κασίντα, ωδή με ομοιοκαταληξία, καθώς και το ρομπάι (τετράστιχο), και εισήγαγε το μυστικισμό στην περσική ποίηση. Κατά τον 11ο αι. άκμασαν αρκετοί ποιητές, ανάμεσα στους οποίους ο επικός ποιητής Φιρντούσι. Το 12ο αι. καλλιεργήθηκε η πανηγυρική ποίηση και το έμμετρο μυθιστόρημα, με σημαντικότερο εκπρόσωπο τον Νεζάμι. Ο 13ος αι. θεωρείται η κλασική ή χρυσή περίοδος της περσικής λογοτεχνίας. Σημαντικότερος εκπρόσωπος της περιόδου ο Σάντι, με τα έργα του «Κήπος» και «Κήπος των Ρόδων». Αρκετά σημαντική ήταν η νεότερη ιρανική λογοτεχνική παραγωγή των αρχών του 20ού αιώνα, με κυριότερους εκπροσώπους τον Μοχάματ Ρεζά Έσκι, τον Λαχούτι και την Παρβίν Ετεσάμι. Επίσης, αυτή την περίοδο, εκτός από την ποίηση, καλλιεργήθηκαν το διήγημα και το μυθιστόρημα.

β) Αρχιτεκτονική. Σπουδαία είναι τα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα κατά την περίοδο της βασιλείας του Κύρου (6ος αι. π.Χ.), που ανήκε στην περσική δυναστεία των Αχαιμενιδών. Η περίοδος που εγκαινιάστηκε με τον Κύρο μέχρι και το 330 π.Χ. είναι κυρίως αυτοκρατορική, με επιβλητικά ανάκτορα και τάφους στην Περσέπολη, στις Πασαργάδες (τάφος του Κύρου) και στα Σούσα και οι ναοί της φωτιάς στη Νακς-ε-Ρουστάμ. Επόμενες σημαντικές περίοδοι στην αρχιτεκτονική της Περσίας είναι η σασσανιδική, που ονομάστηκε έτσι από τη δυναστεία των Σασσανιδών (224-651 μ.Χ.), η περίοδος της επικράτησης των Σελτζούκων Τούρκων στην περιοχή (1037-1206), όπου σημειώθηκε καλλιτεχνική άνθηση με την τροποποίηση παλαιότερων αραβικών τζαμιών, αλλά και τη δημιουργία νέων (Ισφαχάν, Αρντεστάν κ.ά.).

γ) Γλυπτική. Ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε αυτή η τέχνη ήδη από την εποχή της εμφάνισης της μεταλλουργίας (3η χιλιετία π.Χ.), όπως μαρτυρούν πολυάριθμα μικροαντικείμενα σε μπρούντζο που έχουν βρεθεί στην κεντρική ορεινή περιοχή Λουριστάν. Αργότερα άκμασε η διακοσμητική γλυπτική σε ανάκτορα της αχαιμενικής περιόδου, η μνημειακή γλυπτική σε πέτρα (αγάλματα της Χάτρα) και η κατασκευή μπρούντζινων αγαλμάτων (Χουζιστάν).

δ) Ζωγραφική. Παράλληλα με τη γλυπτική, καλλιεργήθηκε πολύ η ζωγραφική σε αγγεία, η ζωγραφισμένη κεραμική, κυρίως της μουσουλμανικής (9ος-11ος αι.) και, αργότερα, της σελτζουκικής περιόδου. Ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε και η μικρογραφία, με καλλιτεχνικό κέντρο την Ταμπρίζ, η οποία έφτασε στο απόγειό της το 16ο αιώνα, με το σημαντικό ζωγράφο Καμαλοντίν Μπιχζάντ.

ε) Κινηματογράφος. Από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού έχει σημειωθεί μια αξιόλογη κινηματογραφική παραγωγή στο Ιράν. Τα πρώτα αξιόλογα δείγματα ιρανικού κινηματογράφου εμφανίστηκαν το 1960, με ταινίες μικρού μήκους. Από τότε, πολλοί νέοι Ιρανοί σκηνοθέτες έκαναν την εμφάνισή τους σε διεθνή φεστιβάλ, με σημαντικότερους τον Τζαφάρ Παναχί («Ο κύκλος», 2000, Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας), τον Μοσέν Μαχμαλμπάφ («Κανταχάρ», 2001) και, κυρίως, τον Αμπάς Κιαροστάμι («Η γεύση του κερασιού», 1997, Χρυσός Φοίνικας στο Φεστιβάλ των Κανών).

Τέλος, στο Ιράν, μια από τις σημαντικότερες παραδοσιακές μορφές τέχνης είναι η κατασκευή χαλιών, η τεχνική ύφανσης των οποίων είναι ιδιαίτερα σύνθετη. Τα περίφημα περσικά χαλιά ονομάζονται ανάλογα με τον τόπο κατασκευής τους (π.χ. Κασάν, Ισφαχάν, Ταμπρίζ κ.ά.).

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Η ιστορία της χώρας συμπίπτει με την ιστορία της Περσίας ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Ήδη από τις αρχές της 3ης χιλιετία π.Χ. η περιοχή κατοικήθηκε από προϊστορικούς πρωτοϊρανικούς πληθυσμούς. Το 1500 π.Χ. εμφανίστηκαν στην Περσία τα πρώτα ινδοευρωπαϊκά φύλα, οι Μήδοι και οι Πέρσες. Τον 6ο αι. π.Χ. ο Κύρος ο Μέγας, που ανήκε στη δυναστεία των Αχαιμενιδών, ίδρυσε τη μεγάλη περσική αυτοκρατορία του, που απλώθηκε σταδιακά στη νοτιοδυτική Ασία, με κέντρο το Ιράν, ως την Αίγυπτο και την περιοχή του Ινδού. Την περίοδο της βασιλείας του Δαρείου Α’, το 499 π.Χ., επαναστάτησαν εναντίον της Περσίας διάφορες πόλεις της Ιωνίας, με τη βοήθεια των Αθηναίων, γεγονός που στάθηκε η αφορμή της έναρξης των περσικών πολέμων, με το Δαρείο τον Α’ επικεφαλής των Περσών και, μετά το θάνατό του, το γιο του, Ξέρξη. Οι περσικές δυνάμεις ηττήθηκαν στην ιστορική μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και στη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.). Τον 4ο αι. π.Χ. η αυτοκρατορία έχει αποδυναμωθεί σημαντικά. Το 334 ο Μέγας Αλέξανδρος απελευθέρωσε τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας, που βρίσκονταν υπό περσική κατοχή. Το 331 π.Χ. κατέλαβε τις κυριότερες περσικές πόλεις (Βαβυλώνα, Σούσα, Περσέπολη). Το 2ο αι. π.Χ., επικράτησαν οι Πάρθοι στην περιοχή, καταλύοντας την αυτοκρατορία των Σελευκιδών. Το 224 μ.Χ. εδραιώθηκε η κυριαρχία της δυναστείας των Σασσανιδών, στην Περσία, η οποία διάρκεσε ως το 637, οπότε οι Άραβες κατέκτησαν την περιοχή. Από τον 11ο ως το 15ο αι. πολυάριθμες τοπικές δυναστείες ίδρυσαν βασίλεια ανεξάρτητα ή υποτελή στο χαλιφάτο της Βαγδάτης. Σημαντικότερη ήταν η τουρκική δυναστεία των Γκαζναβιδών (10ος αι.), η οποία επέκτεινε τον ισλαμισμό μέχρι τον Γάγγη. Το 15ο αι. η δυναστεία των Σαφαβιδών απέσπασε από τους Τούρκους την ηγεμονία στη Μέση Ανατολή και το δόγμα των σιιτών έγινε επίσημη θρησκεία του κράτους. Τους επόμενους αιώνες επιτεύχθηκε η κοινωνική συνοχή στην Περσία. Η παρακμή άρχισε το 18ο αι. με τις εισβολές των Αφγανών και τις ρωσικές και αγγλικές παρεμβάσεις. Το 1794 ιδρύθηκε στην περιοχή η τουρκική δυναστεία των Κατζάρων.

Η σύγχρονη ιστορία άρχισε για το Ιράν το 1907 όταν, με συμφωνία της Αγγλίας και Ρωσίας, διαιρέθηκε σε αγγλική και ρωσική σφαίρα επιρροής. Ο ανταγωνισμός των δύο αυτών δυνάμεων έγινε οξύτερος μετά την ανακάλυψη των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου το 1909. Προσπάθεια της Αγγλίας να κάνει το Ιράν προτεκτοράτο το 1919 απέτυχε. Το 1921 ο στρατηγός Ριζά Χαν ανέτρεψε την κυβέρνηση και ανακήρυξε τον εαυτό του σάχη με το όνομα Ριζά χαν Πεχλεβή. Το 1925 ανέτρεψε τον τελευταίο σάχη της δυναστείας των Κατζάρων και εγκαινίασε έτσι τη δυναστεία των Πεχλεβή. Το 1935 η χώρα μετονομάστηκε από Περσία σε Ιράν.

Το 1941 αγγλοσοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν το Ιράν, λόγω της φιλογερμανικής στάσης του, και ανάγκασαν σε παραίτηση το σάχη, υπέρ του γιου του, Μοχάμετ Ριζά. Το 1945 η ΕΣΣΔ αναγκάστηκε από τον ΟΗΕ να αποσύρει οριστικά τα στρατεύματά της από το περσικό Αζερμπαϊτζάν. Το 1951 ανέλαβε την εξουσία ο Μοσαντέκ, που με την έγκριση του κοινοβουλίου εθνικοποίησε τα ιρανικά πετρέλαια. Δύο χρόνια αργότερα ο σάχης Μοχάμετ Ριζά απομάκρυνε και φυλάκισε το Μοσαντέκ. Το 1955 το Ιράν προσχώρησε στο Σύμφωνο της Βαγδάτης. Τα επόμενα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από το συστηματικό εκσυγχρονισμό της χώρας, τα μεγάλης έκτασης έργα, με τη βοήθεια τόσο των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, τον εξοπλισμό του στρατού με σύγχρονα όπλα και τις εθνικοποιήσεις των ξένων εταιρειών. Το Ιράν ανέπτυξε ιδιαίτερα θερμές σχέσεις με τη Γαλλία, με την οποία υπέγραψε 10ετές σύμφωνο ανάπτυξης, ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τον Ιούνιο του 1974. Στις αρχές του 1975, όταν η ενεργειακή κρίση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, ο σάχης αντιμετώπισε με ρεαλισμό και σύνεση το θέμα των πωλήσεων πετρελαίου, με αποτέλεσμα η κρίση να μην επιδεινωθεί.

Τον Ιανουάριο του 1979 ανατράπηκε το καθεστώς του σάχη από τον περσικό λαό, με επικεφαλής τον Αγιοτολάχ Χομεϊνί και η χώρα ανακηρύχτηκε Ισλαμική Δημοκρατία. Το Σεπτέμβριο του 1980 η χώρα βρέθηκε σε ακήρυχτο πόλεμο με το Ιράκ. Η εσωτερική της κατάσταση ήταν ρευστή, καθώς οι αντιδράσεις εναντίον του καθεστώτος από μέρος των Κούρδων, των κομουνιστών και των οπαδών του σάχη συνεχώς αυξάνονταν. Από το 1980 ως το 1988 το Ιράν συγκρούστηκε με το Ιράκ σε έναν αιματηρό πόλεμο με πολλές απώλειες. Το 1989 πέθανε ο Χομεϊνί, του οποίου το καθεστώς υπήρξε ιδιαίτερα απολυταρχικό, και ηγέτης του Ιράν αναδείχτηκε ο Χασεμί Ραφσατζανί. 

Στον πόλεμο του Κόλπου, το 1991, το Ιράν κράτησε ουδέτερη στάση, ενώ, μετά το τέλος του πολέμου, η χώρα δέχτηκε χιλιάδες πρόσφυγες σιίτες από το Ιράκ. 

Το 1997 πρόεδρος εκλέχτηκε ο μεταρρυθμιστής Μοχάμετ Χαταμί. 

Ο Χαταμί, παρά τις συνεχόμενες βίαιες αντιδράσεις των συντηρητικών ισλαμιστών στην κυβέρνησή του, κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία και τις εκλογές του 2000. 

Το 2002, ένα χρόνο μετά το τρομοκρατικό χτύπημα ισλαμιστών στη Νέα Υόρκη, το Ιράν συγκαταλέχτηκε από την αμερικανική κυβέρνηση του προέδρου Τζορτζ Μπους του νεότερου ανάμεσα στις χώρες του «άξονα του διαβόλου», μαζί με το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα. 

Το 2003 ισχυρός σεισμός έπληξε τη χώρα, με χιλιάδες θύματα. 

Στις εκλογές του 2004, παρά τη μεγάλη αποχή που σημειώθηκε, ο Χαταμί αναδείχτηκε και πάλι νικητής έναντι των πολιτικών αντιπάλων του.

 Επιμέλεια Άρθρου & Φωτογραφίας : Γεώργιος Λυμπερόπουλος